Ayvalık Balıkesir Alibey/Cunda Adası Kentsel Mimarlık Envanteri 2005-2006

Authors : Ayten ERDEM, Rabia ÖZAKIN, Uzay YERGÜN

Pages : 77-97

View : 17 | Download : 8

Publication Date : 2007-09-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Balıkesir`in Ayvalık ilçesine bağlı Alibey Cun­da Adası manastırları, kiliseleri, evleri, dük­kânları, değirmenleri ve homojen kent dokusu ile özgün niteliklerini koruyabilmiş tarihi yer­leşmelerimizden biridir. Ada ve çevresine bu­rada yaşayan Rum nüfus tarafından `güzel kokulu ada ` anlamında Moshonisia /Moschonesi adı verilmiştir. Osmanlılar ise adayı `Cezire-i Yunda / Yunda Adası veya Yund Adası/ Cunda ` olarak adlandırmıştır. 15. yüzyılda Os­manlı yönetimine giren ve Midilli Mutasarrıflı­ğına bağlı bir ilçe olan Cunda, 1862 yılında Ay­valık`tan bağımsız bir belediye, 1908 yılında da bucak olmuştur. Kurtuluş Savaşı sonrasın­da boşaltılan adaya Lozan Antlaşmasından sonra Girit ve Midilli`den gelen mübadiller yer­leştirilmiştir. Cunda adası, 1980 yılından beri `Alibey Adası` olarak anılmaktadır.Ayvalık Belediyesi sınırları içinde bulunan Ali­bey Adası kentsel `sit` alanı, adanın Ayvalık`a bakan güney kısmında, Cunda yerleşiminin iki mahallesinin sınırları içinde yer almaktadır. Geleneksel yerleşimin tamamını kapsayan kentsel `sit` alanı, Âşıklar Tepesi ile bu tepe­nin denize doğru uzanan yamaçları ve etekle­ri üzerinde yer alır. Yerleşmenin ilk kurulduğu yer olduğu düşünülen Âşıklar Tepesinde orga­nik, güneydeki sahilde ve bu sahile inen ya­maçlarda ise ızgara planlı sokak düzeni hâkim­dir. Tek ya da iki katlı, bitişik düzenli kagir dük­kânlardan oluşan ticari merkez, güneydeki sa­hil bölgesinde uzanır. 18. yüzyıldan 20. yüzyı­lın ilk yıllarına kadar çoğunlukta olan Rum nü­fusun oluşturduğu kent mimarisi, özellikle sa­hile yakın bölgede, varlıklı sahiplerinin gücünü yansıtır biçimde görkemlidir. 19. yüzyılın orta­larından itibaren inşa edilmiş eklektik üslupta­ki evlerde Antikçağ mimarisinin etkileri görü­lür. Arnavut kaldırımlı sokakların kenarlarında bitişik düzenli, 2 ya da 3 katlı ve taş beden du­varlı olarak inşa edilmiş evlerin en belirgin özellikleri, bir niş içine alınmış anıtsal kapıları, balkonları, çıkmaları, metal destekleri ya da taş konsolları ile pembe renkli Sarımsak taşın­dan yapılmış söveleridir.Türkiye Bilimler Akademisinin TÜBA Türkiye Kültür Envanteri Projesi kapsamında yürütü­len Ayvalık Balıkesir Alibey/ Cunda Adası Kentsel Mimarlık Envanter Projesine proje no: B12 2005 yılında başlanmıştır. Projenin birinci dönem alan çalışmasının ilk bölümü 19­25 Eylül 2005 ve 12-19 Şubat 2006 tarihleri arasında iki aşamada gerçekleşmiştir. Bu ça­lışmada, `sit` alanının yalnızca bir bölümü; Taksiyarhis Kilisesi ve çevresindeki gelenek­sel doku, incelenebilmiştir.
Keywords : Ayvalık, Alibey Adası, Cunda, ızgara planlı doku, organik doku, iç sofa ı konutlar, mağaza katı, kiliseler, değirmenler