Orhangazi Bursa Karsak Köyü Kırsal Mimarlık Envanteri

Authors : Deniz MAZLUM, Zeynep ERES, Tuğba BARLIK, Şerife TÜRK

Pages : 229-257

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2004-09-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Karsak köyü, Bursa`nın Orhangazi ilçesine 12 km uzaklıkta, İznik Gölünün güneybatısında yer almaktadır. Köy, kuzey-güney doğrultu­sunda akan Karsak Deresinin doğu kenarın­da, dereye paralel olarak doğrusal bir biçim­de gelişmiştir.Karsak, geleneksel konut mimarlığının zengin örnekleriyle olduğu kadar, bu mimarlığın bi­çimlenmesine katkıda bulunmuş çok kültürlü nüfusu nedeniyle de incelenmeye ve belge­lenmeye değer bir yerleşme olarak değerlen­dirilmiş ve bu çalışma kapsamında 720 adet kültür varlığının envanteri çıkarılmıştır. Bunun yanı sıra Karsak`ın, doğal çerçevesi, kısmen korunmuş sokak dokusu, avluları ve bahçele­riyle sergilediği pitoresk özellikler de yansıtıl­maya çalışılmış ve hazırlanan dijital harita üze­rinde, köy yaşantısının gerekleri olarak av bah­çelerinde yer alan fırınlar, ahır ve samanlıklar da dahil olmak üzere her ölçekteki kültür var­lığı işlenmiştir. Çeşitli açılardan yapılan tespit­lerin bu haritaya işlenmesiyle elde edilen ana­liz paftaları ve bu paftalarla ilgili değerlendir­meler. Karsak`ı daha yakından ve geniş ölçek­te tanımaya olanak vermiştir.Karsak `m. civar köy/erdeki gibi ipek böcekçiliği ne dayalı olan ekonomisi, 1970`li yıllardan iti­baren zeytinciliğe yönelmiş, zamanla zeytinci­lik en başta gelen geçim kaynağı olmuştur. İpekböceği yetiştirilen yıllarda yaratılmış olan, ahşap karkastı kerpiç dolgulu konut mimarlığı, mekânsal özellikleri ve boyutlarıyla, bu etkinli­ğe uygun özellikler sergilemektedir; En üst katta, tüm kat boyunca uzanan, ara duvarlarla bölünmemiş aydınlık ve ferah `çardak`lar, ipekböceklerinin tohumdan çıktıkları, geliştik­leri ve kozalarım ördükleri alanlardır.Zeytincilik de konut mimarlığını etkilemiş, an­cak bu kez zemin katta belli düzenlemeler ya­pılmıştır. Zeytincilik için ev içinde, içine sala­mura zeytin basılan ve `mağaza` olarak adlan­dırılan havuz/ar inşa edilmiştir.Karsak konut mimarlığının en eski ve değerli örnekleri, ahşap çatkılar arasına kerpiç dolgu olarak, 19. yüzyıl sonu - 20. yüzyıl başında, 3-4 katlı o/arak inşa edilmiş yapılardır. Zamanla terk edilen ve haraplaşmaya başlayan bu yapı­ların çoğunda bir ya da iki kat indirilmiş, özgün gabari ve cephe özellikleri ortadan kalkmıştır Bu kayba rağmen, yörenin kerpiç dolgulu ah­şap karkas mimarlığına ait pek çok değerli ay­rıntıyı barındıran, yapım tekniklerine ilişkin önemli veriler sağlayan bu yapıları ve genel olarak Karsak köyünü inceleyen ve belgeleyen bu çalışmanın, Türkiye kırsal mimarlık envanterine bir katkı getirmesi umulmaktadır.
Keywords : Bursa, Orhangazi, Karsak, kırsal mimarlık, geleneksel konut, kerpiç, ahşap karkas