TARİHÖNCESİ YERLEŞMELER İLE ÇEVRENİN MODELLENMESİNDE SÖZLÜ TARİH VE ETNOARKEOLOJİNİN YERİ

Authors : Sevil GÜLÇUR, Işıl DEMİRTAŞ, Pınar ÇAYLI

Pages : 275-300

View : 19 | Download : 8

Publication Date : 2010-09-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Güvercinkayası Çatalsu, Gülağaç- Aksaray , İç Anadolu`da Melendiz su yatağının sağ kıyısında, dar korunaklı bir vadinin yatağa açılan kenarında, tek başına yükselen bir kaya masifinin üzerinde konumlanmıştır. Yerleş­me 1994 yılında `Aksaray, Nevşehir, Niğde İlleri Yüzey Araştırması` sırasında envantere alınmıştır. Yüzey araş­tırması alanı, batıda Tuz Gölü eşiği, kuzeyde Aksaray-Nevşehir şosesi, doğuda Derinkuyu-Niğde hattı, güney­de Hasan Dağı ve Melendizler`in kuzeye bakan etekleriyle sınırlıdır.Tıpkı günümüz köy, kasaba ve kentleri gibi, eski yerleşmeler de dönemlerinin ekolojik ve sosyo-ekonomik koşul­lan doğrultusunda belirli coğrafi konumları seçerek gelişmiştir. Güvercinkayası ve çevre araştırmaları kapsa­mında, 2007yılında başlatılan sözlü tarih ve belgeleme çalışmalarının bir ayağı, kullanılabilir çevrenin kültü­re nasıl yansıdığını saptamaktır. Bu araştırma projesinin programı ve hedefleri yerleşim arkeolojisi, tarihönce­si kültürel ve doğal çevre, yerleşme modelleri anahtar kelimeleriyle özetlenebilir.Ülkemizin iklim ve toprak yapısına bağlı olarak arkeolojik kazılarda, büyük ölçüde toprak altında yok olma­dan kalabilen, yanmış ya da petrifiye olmuş malzemeler bulunmaktadır. Bu malzemelerden bir bölümü de, ancak uzmanlarınca ve gelişmiş analiz yöntemleriyle saptanabilmektedir. Elde edilen veriler giderek çoğalsa da, arka plandaki güncel yaşamı modelleyecek bilgiler yine de çok kısıtlı kalmaktadır. Bu modellemeleri gerçekleştirile-bilmek için, bakış açılarını geliştirip yönlendirebilecek etnoarkeolojik kayıtlara ve sözlü tarih çalışmalarına gerek­sinim duyulmaktadır.Özellikle arkeoloji öğrencilerinin, bu türden çok katmanlı araştırma metotlarıyla tanışmaları, ileride uzman­laşacakları mesleklerine bakış açılarını olumlu yönde geliştirecektir. Yine bu bağlamda doğal çevreyle birlikte alan planlamasının öneminin kavranması, hem arkeolojinin daha bütünsel bir yaklaşımla ele alınmasında, hem de tarihöncesi alanların korunma ve sergileme konseptleri gibi diğer aktivitelerde de noktasal yaklaşımların yeri­ne daha geniş tabana yayılmış yaklaşımların benimsenmesinde etkili olacaktır.
Keywords : İç Anadolu, tarihöncesi arkeolojisi, doğal ve kültürel çevre, kaybolan değerler, etnoarkeoloji, sözlü tarih