SULTAN ÇİFTLİĞİNDEN EĞİTİM YERLEŞKESİNE DÖNÜŞÜM, V. MURAD AV KÖŞKÜ

Authors : Zeynep İnan Ocak

Pages : 105-126

Doi:10.22520/tubaked.1436312

View : 74 | Download : 63

Publication Date : 2024-06-28

Article Type : Research Paper

Abstract :İstanbul Kadıköy’de, Marmara Üniversitesi Göztepe Yerleşkesi ile Atatürk Fen Lisesi’nin kurulduğu alanda, yakın bir geçmişe kadar varlığını sürdürmüş, son dönem padişahlarından V. Murad’ın av köşkü ya da sultan sarayı olarak hafızalarda yer edinmiş bir sultan çiftliği bulunmaktadır. Her ne kadar günümüz yoğun kentsel dokusunda kaybolmuş olsa da geçmişte bu alan, Kurbağalıdere Çiftlik-i Hümayun olarak geçen, Kurbağalıdere kenarından başlayıp Fikirtepe Höyüğünü de içine alan geniş bir kırsal arazinin parçasıdır. Bu arazide önce Kurbağalıdere tarafında ilk çiftlik düzeni oluşturulmuş, ardından V. Murad’ın (1840-1904) şehzadelik döneminde Kurbağalıdere kenarındaki çiftlik alanından yaklaşık üç kilometre uzaklıkta Fikirtepe’de, yeni bir çiftlik alanı kurulmuştur. Çevre duvarlarıyla tanımlı bu çiftlik alanda, ahşap saray olarak tanımlanabilecek köşk ve kasırlar yer almıştır. Alanın tarihsel geçmişine bakıldığında, çiftliğin özgün sınırları 1950’lere kadar korunurken, içerisindeki birçok yapı yıkılmıştır. Hızla etkinliği gösteren imar hareketleri kapsamında, çiftlik çevresi yapılarla dolmuştur. 1960’larda çiftlik alanının eğitim yerleşkesi olarak kullanılmasıyla, çiftliğin içinde de yeni yapılar inşa edilmiştir. Bu tarihlerde dönemin koruma örgütü tarafından korunması yönünde kararı olmasına rağmen, ana köşk yıktırılmıştır. 1980’lerde, çevre duvarlarının müdahale görmesiyle çiftliğin üst ölçekteki varlığı kentin yeni dokusunda kaybolmuştur. Günümüzdeki karşılığı kültürel peyzaj olan, içerisinde doğal ve kültürel değerlerin bir arada olduğu bu çiftlik alanından geriye yalnız hamam ve ismini verdiği sokaklar kalmıştır. V. Murad Av Köşkü’nün çok da uzak olmayan bir geçmişte kayboluşu, kartografik bir okuma olarak hava fotoğraflarından takip edilmektedir. Bu çalışmada bu okumaya dayanarak, bir sultan çiftliğinden eğitim yerleşkesine dönüşüm süreci ele alınmaktadır. Çalışmanın odağında ise bir sultan sarayının bile korunamamasının arkasındaki sebeplere dikkat çekilmektedir.
Keywords : V Murad, Fikirtepe, sultan sarayı, av köşkü, koruma