JULİOPOLİS NEKROPOLÜ’NDE ERKEN BİZANS DÖNEMİ STAUROGRAM TASVİRLİ TEK ODALI MEZAR (PRESBYTER PAULOS’A AİT ODA MEZAR)

Authors : Durmus Gur, Deniz Demir, Tolga Çelik

Pages : 231-248

Doi:10.22520/tubaked.1481691

View : 175 | Download : 169

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Ankara Nallıhan şehrinde yer alan Juliopolis’te Roma Dönemi’ne tarihlendirilen büyük bir Nekropol alanında ilk defa 1991 yılında kurtarma kazıları yapılmış ve sonlandırılmıştır. 2009’da tekrardan başlatılan çalışmalar günümüzde de devam etmektedir. 2023 yılına kadar nekropol alanında 790 mezar tespit edilmiş, bunların çoğu Roma Dönemi’ne tarihlendirilmiştir. Nekropolde 2012 yılında Roma ve Erken Bizans Dönemi’ne tarihlendirilen tek odalı, iki evreli, staurogram (tau-rho) tasvirli bir mezar tespit edilerek M392 envanter numarasıyla kayıt altına alınmıştır. Oda mezar, tek odalı, karma özellikli (Kuzeydeki tekneli, Doğu ve Batıdaki klineli) ve üç arkosolionludur (arcosolium). Mezardaki duvar resmi, dönemin dekoratif tasarımları, ikonografi ve liturji kapsamında incelenmiştir. Dini, kültürel ve liturjik açılardan bölgesel bir dil ile yerel üretimin varlığına işaret eden tek odalı mezar, ikonografi ve mimari açıdan Juliopolis’te Erken Bizans Dönemi’ne tarihlendirilen yapılardan biridir. İkonografi, üslup ve mimari bakımından Roma ve Erken Bizans Dönemi’ne tarihlendirilen mezar odası, cenaze törenleri ve Hristiyan inançları kapsamında Juliopolis açısından değerlendirilmiştir. Kuzeydeki arkosolion nişindeki ünik yazıt ve çelenk ortasındaki staurogram ile batı duvardaki staurogram, dönemin sanat anlayışına dair önemli veriler sunmaktadır. Bu çalışmada, mezarın Anadolu ve Anadolu dışındaki paralelleri incelenmiş ve yapılan analojik değerlendirmeler sonucunda Juliopolis’te Erken Bizans Dönemi yerel nekropol zanaatçılığının varlığı tespit edilmiştir. Kronolojik ve sistemli araştırmaların gerçekleştirildiği, M392 numaralı Maria’nın oğlu Presbyter/Papaz Paulos’a ait oda mezar; mimari, form, üslup ve ikonografi özellikleri ile nekropoldeki Roma ve Erken Bizans Dönemi mezarlarından ayrılırken, 6.-7. yüzyıllara tarihlenen mezar dekorasyonu ve Hristiyan ritüellerindeki ortak noktalarıyla öne çıkmaktadır. Oda mezar, Hristiyanların cenaze süreçlerini ve yaşayanlarla ölenler arasında devam eden sosyo-ekonomik süreçleri çağrıştırmanın yanında ikonografik bilgiler de sunmaktadır.
Keywords : Duvar Resmi, Erken Bizans, Juliopolis, Nallıhan, Roma.