CUMHURİYET DÖNEMİ’NİN ÖNCÜ KADIN MİMARI LEMAN TOMSU VE ÇALIŞTIĞI GELENEKSEL BURSA EVLERİNİN İZİNİ SÜRMEK

Authors : Merve Arslan Çinko

Pages : 191-214

Doi:10.22520/tubaked.1506313

View : 107 | Download : 97

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, Cumhuriyet’in yetiştirdiği ilk iki kadın mimardan biri olan Leman Tomsu’nun geleneksel Bursa evlerine yönelik yapmış olduğu çalışmaya odaklanmaktadır. Leman Tomsu, 1918-1929 yıllarında Erenköy Kız Lisesi’nde eğitim görmüş, daha sonra Güzel Sanatlar Akademisi’nde mimarlık eğitimine başlamıştır. 1934 yılında mimarlık eğitimini tamamlayan Leman Tomsu, Münevver Belen ile Türkiye’nin ilk diploma sahibi kadın mimarlarından birisi olmuştur. Tomsu, belediyedeki çalışma yıllarından sonra akademiye yönelerek bu alanda da öncü olmuştur. Akademik alanda ürettiği ilk çalışma ise “Bursa Evleri” başlıklı doçentlik tez çalışmasıdır. 1941 yılında tamamlamış olduğu bu çalışma, Tomsu’nun da ifadesiyle yerel mimarinin tespitinin yapılması ve milli bir mimari inşa edilmesine katkı sunmak amacını taşımaktadır. Tomsu, bu çalışmasında geleneksel Bursa evlerini detaylı olarak incelemiş, kent ölçeğinden yapı elemanı ölçeğine kadar inerek tespitlerde bulunmuştur. Önemli bir belgeleme çalışması olarak nitelendirilebilecek bu çalışma, 1940’ların Bursa’sının geleneksel konut dokusuna dair bir bellek sunmaktadır. Bu makalede, Leman Tomsu’nun yaptığı çalışmaların niteliğini değerlendirmenin yanı sıra 1940’ların başında çalıştığı Bursa evlerinin günümüzdeki durumuna dair tespitlerin yapılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda ayrıntılı çalışmış olduğu 19 evin yeri saptanmış, günümüzde mevcut olup olmadıkları belirlenmiştir. Bunun için alan çalışmaları yapılmış, arşiv araştırmaları yürütülmüş, sözlü görüşmeler gerçekleştirilmiş ve çok sayıda yazılı kaynak incelenmiştir. Bunların sonucunda, bu yapılardan dördünün günümüze ulaştığı, diğerlerinin ise zaman içerisinde yıkıldığı tespit edilmiştir. Bu yapıların geçirdiği değişimler ve yıkım sebepleriv ortaya koyulmaya çalışılmış, mimarlık tarihi ve koruma bağlamında değerlendirmeler yapılmıştır. Tomsu’nun bu çalışması dönemi için yeni bir mimari pratiğin oluşmasını hedeflerken günümüzde Bursa’nın geleneksel mimarisine ve korunabilme durumuna dair bilgi sunmaktadır. Bu açıdan ele alındığında hem kendi dönemi için hem de günümüz için önemli bir çalışma olduğunu belirtmek gerekir. Leman Tomsu’nun hem uygulama hem de akademik sahada yaptığı çalışmalar, onu Cumhuriyet’in yetiştirdiği öncü kadın bir mimar yapmakta ve çalışmalarını incelenmeye değer kılmaktadır.
Keywords : Leman Tomsu, Cumhuriyet Dönemi, Bursa, geleneksel mimari, ev