“Buralarda yabancı yok”: Hemşehri derneklerinin kentlileşme üzerine etkisi, Ankara`daki Oflular örneği

Authors : Muhammet Öksüz

Pages : 87-98

Doi:10.17211/tcd.369212

View : 19 | Download : 8

Publication Date : 2018-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye 1950’lerden beri hızlı bir kentlileşme süreci yaşamaktadır. 1950’lerde kırda yaşayan nüfus %75 iken bugün nüfusun % 92’si il ve ilçe merkezlerinde yaşamaktadır. Bunun sonucunda kent merkezlerinde aşırı bir nüfus baskısı oluşmuştur. Göçle beraber kentlileşme sorunları ortaya çıkmış ve bu sorunların çözümü için de bir tampon mekanizması görevi gören hemşehri dernekleri kurulmuştur. Hemşehri derneklerinin göçün ilk dönemlerinde adaptasyonu kolaylaştırdığı sonraki dönemlerde ise kentlileşme sürecini yavaşlattığına dair görüşler vardır. Bu çalışma Ankara’ya Karadeniz Bölgesi’nden göç edenlerin kurdukları dernekler arasında ilk sıralarda yer alan Trabzon dernekleri içindeki Of ilçesinden gelenlerin kurduğu hemşehri dernekleri üzerinedir. Bu derneklerin göç sürecinde ve sonrasında göçmenlerin kentlileşme süreçlerini nasıl etkilediğini konu edinmektedir. Bu bağlamda, göçmenlerin kentsel aidiyetlerinin gelişiminde, köken bölgeyle ilişki kurma biçimlerinde, köken bölgeye ait kırsal pratiklerin kent kültürüne aktarımında ve bu aktarımın niteliğinin değişiminde derneklerin rolünün kuşaklararası farklılıklar gözetilerek tartışılması amaçlanmaktadır. Bu amaçla “Of” adı altında Ankara’da kurulmuş olan derneklerin üyelerinden 10 kişiyle derinlemesine yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Bunlar arasında “anahtar görüşmeci” olarak üç tane dernek yöneticisi bulunmaktadır. Görüşmeler boyunca ses kaydı yapılmış, ses kayıtları çözümlenmiş ve içerik analizi yapılmıştır. Kentlileşme süreci, pek çok farklı faktöre bağlı olarak gelişmektedir ve bu faktörler arasında yer alan kurumsal destek mekanizmalarının yani derneklerin rolü, bu mekanizmaların etkinlik alanı genişledikçe artmaktadır. Bu çalışma, bir bütün olarak kentlileşmeyi, dernekler üzerinden okuma iddiası taşımamakla birlikte, derneklerin özellikle göçün ilk dönemlerinde etkin bir ara mekanizma olduğunu kabul ederek, göçmenin kentteki birincil pozisyonunu belirleyen bir çerçeve sunduğunu iddia etmektedir.  Bununla birlikte kuşaklararası farklılıkların gelişimi yanında derneklerin Türkiye’de yerel yönetimlerin güçlendirilmesine yönelik politikalardan etkilenerek dönüştükleri söylenebilir. Çalışma sonucunda, bu derneklerin Ankara’daki Ofluların kentlileşme süreçlerinde bir ara kurum olarak çalıştığı anlaşılmıştır. Dernekler, özellikle ilk göçmenlerin belirli kentsel alanlarda ve iş kollarında kümelenmelerine neden olmuşlardır. Ancak sonraki kuşaklarda eğitim düzeyinin artması, topluluğun derneklerle ilişkilerinde kuşaklararası farklılıkların oluşmasına neden olmuştur.
Keywords : Göç, Hemşehri Dernekleri, Kentlileşme, Kentsel Aidiyet