Demografik fırsat penceresi veya demografik kriz penceresi: Coğrafi bir analiz

Authors : Burhan CAN

Pages : 39-52

Doi:10.17211/tcd.1120779

View : 17 | Download : 9

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Demografik geçiş sürecini yaşayan toplumlarda doğurganlıkta görülen düşüş, toplam nüfus içinde çocukların orantısal olarak azalmasını sağlar. Diğer yandan, geçiş süreci henüz tamamlanmadığı için, yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki payında ciddi bir artış da görülmez. Çocuk ve yaşlı nüfusun azalmasıyla, çalışma çağındaki nüfus artar. Bu durum, iktisadi kalkınma için bir fırsat sunduğundan bu özel döneme literatürde “Demografik Fırsat Penceresi” denilir. Dönem, bazı çalışmalarda “Demografik Armağan” yahut “Demografik Bonus” şeklinde de nitelendirilmektedir. “Demografik Fırsat Penceresi” dönemi, günümüz koşullarında nüfus yaşlanması ile sona erer. Nitekim nüfusun %15’i, 65 ve üzeri yaşta ise toplum yaşlanmış olur. Fırsat penceresi dönemi geçicidir. Dolayısıyla bu dönemde daha fazla istihdam yaratılması ve kaynakların daha rasyonel kullanılması önem taşır. Nitekim Japonya’nın 1960’lardan, diğer Doğu Asya ülkelerinin 1970’lerden sonra yaşadıkları ekonomik büyüme, demografik fırsat penceresiyle ilişkilendirilir. Bu fırsat değerlendirilemediği takdirde süreç ‘demografik kriz penceresi’ne dönüşebilir. Demografik kriz penceresi; çalışma çağını kapsayan 15-64 yaş grubunun en yüksek orana ulaşması ile ortaya çıkan özel dönemde, bu grubun verimli kullanılamaması sebebiyle oluşan ulusal yoksullaşma, toplumsal kargaşa ve çatışma sürecidir. Ortaya çıkmasının altında yatan husus, işgücü arzındaki yüksek artışa işgücü talebinin karşılık verememesidir. Çünkü düşük istihdamın ve bunun olumsuz etkilerinin, hem ekonomik hem de sosyal alanda kendini göstereceği açıktır. Bu kavram, demografik fırsat penceresinin karşıtıdır. Brezilya, Venezuela, Tunus gibi ülkelerde açılan pencere; demografik fırsat penceresi değil, demografik kriz penceresidir. Bu ülkelerin bazılarında ciddi kargaşalar ve çatışmalar yaşanmış; bazılarında ise siyasal iktidarlar devrilmiştir. Çalışmanın amacı, demografik kriz penceresinin oluşum süreçlerini tarihsel ve karşılaştırmalı örneklerle ortaya koyup literatüre sokmaktır. Bu çalışmada, Türkiye İstatistik Kurumu insert ignore into journalissuearticles values(TÜİK);, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası insert ignore into journalissuearticles values(TCMB);, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan oluşan ulusal ve Birleşmiş Milletler insert ignore into journalissuearticles values(BM);, Dünya Sağlık Örgütü insert ignore into journalissuearticles values(DSÖ);, Dünya Bankası, Organisation for Economic Co-operation and Development insert ignore into journalissuearticles values(OECD);, International Labour Organization’dan insert ignore into journalissuearticles values(ILO); oluşan uluslararası kurumlardan derlenen kantitatif veriler analiz edilerek Tunus ve Brezilya gibi ülkelerde sürecin demografik kriz penceresi şeklinde yaşandığı belirlenmiştir. Sürecin, Türkiye için de demografik kriz penceresine evrilmekte olduğu birtakım tablo ve grafiklerle ortaya konulmuştur.
Keywords : Demografik Fırsat Penceresi, Demografik Kriz Penceresi, Nüfusun Yaş Yapısı, Coğrafi Analiz, Türkiye