Taşkın duyarlılık analizinde kullanılan parametreler üzerine bir değerlendirme

Authors : Imren Kuşcu, Hasan Özdemir

Pages : 67-83

Doi:10.17211/tcd.1345962

View : 239 | Download : 183

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Taşkınlar her geçen gün artan büyüklük ve sıklıklarına bağlı olarak dünyada ve ülkemizde önemi giderek artan afetlerden birisidir. Bu çalışmadaki temel amaç, taşkın duyarlılık ile ilgili uluslararası ve ulusal literatürün değerlendirilmesi ve duyarlılık çalışmalarına yeni bir yaklaşım olarak sel ve taşkınların meydana geldiği yerleşmelerin su toplama havzaları temelli taşkın duyarlılık parametrelerinin belirlenmesini gerçekleştirmektir. Bu kapsamda çalışmada tarihsel taşkın envanterine bağlı olarak Bursa ili sınırları içerisinde vadi tabanı ve akarsu kenarında sel ve taşkınların yaşandığı yerleşmelerin havzalarına bağlı olarak taşkın duyarlılık analizi parametreleri belirlenmiştir. Çalışmada kullanılan temel altlık veriler, Bursa iline ait 5m çözünürlüklü Sayısal Yükseklik Modeli (SYM), 1956-2022 yılları arasını kapsayan envanter verileri, litoloji, hidrolojik toprak grupları (HTG) ve yağış (WorldClim) verileridir. Bursa il sınırları içerisinde meydana gelen tarihsel sel ve taşkın envanterine bağlı olarak 28 yerleşme ve bu yerleşmelerin su toplama havzaları belirlenmiş ve bu havzalara sel ve taşkının oluşmasında hazırlayıcı 12 parametre uygulanmıştır. Taşkın hazırlayıcı parametreler sınıflandırma aşamasında 0-1 arasında normalize edilerek ortaya çıkan sonuca göre taşkın duyarlılık için parametre katsayıları oluşturulmuştur. Sonuç olarak envantere göre maksimum etkiye sahip parametreler; çatallanma oranı (R_b), drenaj yoğunluğu (D_d), akım toplanma zamanı (T_c), eğim, topografik nemlilik indeksi, akarsu güç indeksi, hidrolojik toprak grupları, olarak belirlenmiştir. Bu çalışma ile taşkın duyarlılık analizinde önceki çalışmalardan farklı olarak envantere bağlı ve yerleşim temelli havzalardan taşkın duyarlılık parametreleri belirlenmiştir.
Keywords : Taşkın hazırlayıcı parametreler, Taşkın duyarlılık analizi, Taşkın envanteri, Bursa