Türk Din Psikolojisi Çalışmalarında ‘İnanç Psikolojisi’ Literatürü (1967-2023) Üzerine Bir Araştırma

Authors : Elif Nihal Aktay

Pages : 79-102

Doi:10.59379/tdpd.1420947

View : 107 | Download : 94

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede, Türk din psikolojisi çalışmalarında inanç psikolojisi üzerine bir literatür (1967-2023) taraması yapmak ve bu çalışmaların genel durumu hakkında betimsel bilgi vermek amaçlanmıştır. Makalede metodolojik yöntem olarak kullanılan literatür taraması, daha önce yayımlanan bilgileri inceleyen, özetleyen, sınıflayan ve yorumlayan eleştirel bir analiz tekniğidir. Literatür taramasına dayalı yapılan araştırmalar, herhangi bir bilim dalındaki geçmişte yapılan çalışmalar hakkında literal bilgi sağlamaları açısından oldukça değerlidir. Bu makale, Türk din psikolojisi çalışmalarında inanç psikolojisi üzerine ileride yapılacak araştırmalar için Türkçe literatür sunmaktadır. Aynı zamanda, alandaki temaya ilişkin yeni dönem çalışmalara bir arka plan oluşturma, gerekçe sunma ve kaynak tarama ihtiyacını gidermeyi hedeflemektedir. Bu doğrultuda makalede, 1967-2023 yılları arasında ‘inanç psikolojisi’ konusunda alana kazandırılmış “kitap, tez, makale, bildiri, çeviri ve ansiklopedi maddesi” türündeki Türkçe yazılan araştırmalar, akademik ürün çeşitliliğine göre gruplanarak bir araya toplanmıştır. Türkiye’de inanç psikolojisi üzerine yapılan araştırmalara ulaşmak için de Ulusal Tez Merkezi, Dergi Park Akademik, İslam Araştırmaları Merkezi, Google Akademik, Milli Kütüphane ve İslam Ansiklopedisi (n=6) internet veri tabanlarından yararlanılmıştır. Yapılan bu incelemeler sonucunda toplamda 182 adet akademik ürün tespit edilmiştir. Elde edilen bu verilerin akademik ürün türlerine göre nicel dağılımlarına bakıldığında ise taranan kaynakların % 17’sini kitapların (n=33), % 36’sını tezlerin (n=63), % 30’unu makalelerin (n=59), % 3’ünü bildirilerin (n=3), % 13’ünü çevirilerin (n=21) ve % 1’ini de (n=3) ansiklopedi maddelerinin oluşturduğu görülmüştür. İnanç psikolojisi üzerine (1967-2023) yapılan bu literatür taraması sonucunda bir değerlendirme yapılacak olursa; genellikle “inanç gelişimi, iman, anlam arayışı, inancın psikolojik arka planı, şüphe ve inkâr” kavramları üzerinden çalışmaların yapıldığı gözlemlenmiştir. Yapılan araştırma sonucunda, din psikolojisi alanında çalışan araştırmacılar için konuya ilişkin şu önerilerde bulunulabilir: (i) İnanç psikolojisi alanında yapılacak çalışmalarda konunun teorik kısmının yanı sıra pratik olarak da uygulamalı çalışmalar artırılabilir. (ii) Konunun farklı gelişim dönemleri ve inanç aşamaları açılarından dikkate alınıp belirli aralıklarla çalışılması, daha geniş kapsamlı çalışmaları literatüre kazandırmak ve güncelliği sağlamak için faydalı olabilir.
Keywords : Din psikolojisi, İnanç, İnanç gelişimi, Şüphe, Literatür