KIRGIZ KÜLTÜRÜNDE KUT KAVRAMININ ÖZELLİKLERİ

Authors : Caşteğin TURGUNBAYER

Pages : 245-257

View : 15 | Download : 22

Publication Date : 2019-03-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçenin en eski dönemlerinden itibaren günümüze kadar bütün tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinde varlığını sürdüren kut sözcüğünün, etimolojik sözlüklere dayanarak yapılan araştırmamıza göre dönem ve lehçeye bağlı olarak değişiklik gösteren pek çok anlamın olduğu ortaya çıkmıştır. Bu anlamları da dikkate alarak Kırgız kültürü bağlamında ele alınan kut kavramının soyut - somut, dış - iç dünya gibi pek çok anlamsal düzleme sahip olduğunu kanıtlarla tespit ettik. Soyut düzlemin tanrı, ikbal, talih gibi insanların dış dünya algısını ve ruh, can, gönül, hayat enerjisi gibi kendi iç dünya algısını ilgilendiren kavramlardan; somut boyutunun ise tılsım, putçuk gibi dokunabilen nesnelerden oluştuğu tespit edildi. Kırgızcadaki kut sözcüğünün, insanın Tanrı’dan geldiği düşündüğü ikbal, uğur, baht, irade, saadet gibi soyut düzleminin, Eski Türk inancının izlerini taşıyor olmasına rağmen somut düzleminin bir ifadesi olan tılsımın, nazardan koruma aracı olarak günümüzde artık kullanımdan kalktığını söylemek doğru olacaktır. Geçen yüzyılın altmışlı yıllara kadar Kırgızların arasında var olan ancak bugün sadece Sibirya halklarında örnekleri bulunan tılsımın mavi veya kırmız renkteki bezlerden yapılmış olması eski Türk inancındaki Yağız Yer ve Mavi Gökyüzü’nün simgelediği anlaşılmaktadır. Diğer Türk halklarında olduğu gibi Kırgızcada da olumlu anlamı ifade ettiğinden dolayı kut sözcüğünün hem kız hem erkek isimleri oluşturmak için kullanıldığı görülür.
Keywords : Kırgız Türkçesi, Orhun Türkçesi, Eski Uygur Türkçesi, kültür, kut, kıw