Sengel Tuvalarında Bazı Hayvan Adları Üzerine

Authors : Bayarsaikhan BADARCH, Vildan KOÇOĞLU GÜNDOĞDU

Pages : 429-446

Doi:10.32449/egetdid.812571

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2020-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede Tuvaların Moğolistan’da Bayan-Ölgiy vilayetinin Sengel ilçesinde, Kazak ve Moğollarla birlikte yaşayan bir kolu olan Sengel Tuvalarının kısaca demografik, kültürel özellikleri verilmiş, geleneksel uğraşıları olan hayvancılıkla ilgili söz varlığında dikkat çeken unsurlar üzerinde durulmuştur. Yaşadıkları kültürel çevre itibariyle Sengel Tuvalarının Moğol ve Kazaklarla ortak kültürel özellikleri taşımalarının yanı sıra, kendi kültürlerini, dillerini koruma ve yaşatma konusundaki çabalarının günümüzde de sürdüğü görülmektedir. Sengel Tuvalarının atalarından günümüze kadar korudukları önemli geçim kaynakları ve geleneksel uğraşıları hayvancılıktır. Bu sebeple Sengel Tuvalarında, hayvan adlarının büyük çoğunluğunun genel Türkçe sözler olduğu, bazı ufak fonetik ve semantik farklılıklarla söz hazinesinde korunduğu görülmüştür. Hayvancılığın, geçmişte konar göçer yaşam tarzının söz varlığındaki derin etkilerini görmek mümkündür. Yerleşik hayat, değişen yaşam koşulları, geleneksel uğraşların da terkedilmesine sebep olmuştur. Ancak, hayvancılık, toplayıcılık ve tayga yaşamıyla ilgili kültürün ve bu kültürle ilgili sözvarlığının Tuvaların söz hazinesinde yaşamaya devam ettiğini görmek sevindiricidir. Bu toplumlarda dikkat çeken hususlardan biri, geleneksel uğraşılarla, özellikle hayvancılıkla ilgili en ince ayrıntıların adlandırıldığıdır. Makalede, Sengel Tuvalarının söz hazinesindeki mal, kençe, sogum malı terimlerinin yanı sıra argımak, at, kulun, be, buura, adan, teve, ingen, inek, bızaa, buga, hoy, argar, guja, öşkü,sergeş olmak üzere 16 hayvan adı üzerinde durulmuştur.
Keywords : Sengel Tuvaları, Söz varlığı, hayvan adları