Karapapak Türkleri Mezar Taşlarının Orta Asya Mezar Taşlarıyla İlişkisi

Authors : Ulaş Kılıç

Pages : 507-524

Doi:10.32449/egetdid.1528728

View : 36 | Download : 62

Publication Date : 2024-12-17

Article Type : Research Paper

Abstract :Çalışma kapsamında, Ardahan, Kars, Kayseri ve Sivas illerinde bulunan Karapapak (Terekeme) Türklerine ait köy ve ilçe merkezlerine gidilerek bu yerleşim merkezlerinde, Karapapak Türkleri tarafından yapılan ve Orta Asya taş heykellerine benzeyen mezar taşı örnekleri incelenmiştir. Bu illerde incelenen mezar taşları üzerinden Karapapak, Terekeme ya da Papaklı isimleriyle ifade edilen Sünni bir Türk boyunun Hun, Göktürk ve diğer Türklerde görülen mezar taşı yapma geleneklerine nasıl sahip çıktıkları ele alınmıştır. Karapapak Türkleri tarafından, XIX. yüzyılın sonu ile XX. yüzyılda yapılmış mezar taşları, bize insan heykeli formlu mezar taşı yapma geleneğinin geç tarihlere kadar devam ettirildiğini gösterecektir. Bu soyut insan heykeli formlu mezar taşları, Anadolu’da Sünni bir Türk boyu tarafından yapılmış mezar taşları olup baş, boyun, omuz, karın ve kimi örneklerde ise yüz, el, kol, etek betimlemesiyle Orta Asya taş heykelleriyle yakın benzerlikleri bulunan örneklerdir. Genellikle soylu veya durumu iyi kişiler için yapıldığı öğrenilen bu mezar taşlarının en dikkat çekici yanı, erkek mezarlarının neredeyse tamamının papak şeklindeki başlık formuyla ele alınarak Karapapak kimliğinin vurgulanmak istenmesidir. Yapılan araştırma sonucunda, Orta Asya’da başlayan insan heykeli formlu mezar taşı yapma geleneğinin Karapapak Türkleri tarafından yakın tarihlere kadar devam ettirildiği ortaya çıkarılmıştır.
Keywords : Türk Mezar Taşları, Karapapak, Orta Asya, Taş Baba, Taş Nine