Tevfik Otman Baba Mecmuası Örneğinde Alevî-Bektaşî Kültüründe Yunus Emre

Authors : Halil İbrahim ŞAHİN

Pages : 123-146

View : 16 | Download : 9

Publication Date : 2021-12-13

Article Type : Research Paper

Abstract :Yunus Emre tarzının öz açısından etkilediği Alevi Bektaşi şiirinde Yunus’un yerini tespit etmeye yarayan yazılı kaynaklar arasında, Bektaşi mecmuaları ve cönkleri öne çıkmaktadır. Mecmualara kaydedilen bu şiirler muhtemelen Alevi Bektaşi ayinlerinde ve meclislerinde bestelenerek ilahî şeklinde icra edilmekteydi. Bu yaşatma ve sürdürme durumunun tarihsel süreçte Alevi Bektaşi kültür ortamında ne şekilde geliştiğini bize aktaran son derece az yazılı kaynak bulunduğundan mecmualar ve cönkler, bu noktada önemli yazılı kaynaklar arasında yer alırlar. 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk yarısında yaşadığını düşündüğümüz Tevfik Otman Baba, kendine ait bir mecmuaya sahiptir. Bu mecmua, Alevi Bektaşi zümrelerinin Yunus şiirleriyle olan ilişkisini anlatmada önemli veriler sunmaktadır. Bir Bektaşi mecmuası olan bu kaynaktaki 541 Alevi Bektaşi şiirinin içinde 23 adet Yunus şiiri bulunmaktadır. Şiirlerin İstanbul’dan Balkanlara kadar geniş bir coğrafyada çoğunlukla Bektaşi tekkelerinde kaydedildiğini öğrendiğimiz Mecmua, Yunus şiirlerinin son asırda Alevi Bektaşi muhitlerindeki durumunu başarılı bir şekilde yansıtmaktadır. Tevfik Otman Baba Mecmuası’ndaki Yunus şiirlerinin ikisi Âşık Yunus’a, diğerleri ise Yunus, Derviş Yunus mahlaslarını kullanan Yunus Emre’ye aittir. Tevfik Otman Baba’nın Mecmuası’na aldığı Yunus şiirleri irdelendiğinde bunların Alevilik ve Bektaşilik yolunun prensipleriyle örtüşen, bu yolun ayinlerine destek veren ve yolun izahını yapmaya katkı sağlayan şiirler olduğu görülmektedir. Mecmuada Alevi Bektaşi şiirinde çok fazla ilgi gören ve bu zümreye mensup halk şairleri tarafından söylendiği büyük oranda kabul edilen şathiye türündeki şiirler dikkat çekicidir. Otman Baba, şathiye türündeki Yunus şiirlerinin yanına devriye olarak adlandırabileceğimiz şiirleri de eklemiştir. Kısacası Tevfik Otman Baba Mecmuası’ndaki Yunus şiirleri, Yunus Emre’nin 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarında Bektaşi çevrelerinde dikkate alındığını, diğer pek çok Alevi Bektaşi şairi gibi onun şiirlerinin de mecmualara kaydedilmeye devam edildiğini göstermektedir.
Keywords : Yunus Emre, Alevi Bektaşi Şiiri, Tevfik Otman Baba, Mecmua