HACI BEKTAŞ VELÎ’NİN MAKÂLÂT-I GAYBİYYE VE KELİMÂT-I AYNİYYE ADLI ESERİNDE ARINMA

Authors : Pervin ERGUN

Pages : 11-20

View : 13 | Download : 11

Publication Date : 2011-06-08

Article Type : Research Paper

Abstract :Halk muhayyilesi her sevilen insan gibi Hacı Bektaş hakkında da pek çok menakıpname üretmiştir. İslam öncesi Türk inanç sistemi ile örülü bu anlatılar yarı mukaddes bir konumda günümüze kadar anlatılagelmiştir. Hacı Bektaş bu eserlerde geçmişten günümüze biriktirilen Türk inanç yumağı içinde örülmüştür. Bu nedenle halk muhayyilesinin ortak ürünü olan menakıpnamelerde İslam öncesi arınma ritüelleri baskın olarak görülmektedir. Oysa kendi kaleminden çıktığı tahmin edilen Makâlât ve bu makaleye konu olan Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye adlı eserinde Hacı Bektaş, İslamî arınma felsefesini dile getirmiştir. Eserde, yaratıcı ile yaratılan arasındaki fark betimlenmiş; nefis, ateş ve şeytan ile özdeşleştirilmiştir. Nasihatlerle “iyi kulları gayrete getirmek ve günahkârlara doğru yolu göstermek için ilahî âlemden ilham edilen” arınma yolları gösterilmiştir. Onun arınma yöntemi bağnaz ve sofu bir karakterde değildir, Maturidi geleneğinin getirdiği akla dayanmaktadır. Makâlât’ta olduğu gibi akıl, edep ve takva ile desteklenmektedir. Bu makalede Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye adlı eser, Hacı Bektaş Velî’nin arınma felsefesi bağlamında betimsel kültür analizi yöntemiyle incelenmiştir.
Keywords : Derviş, akıl, edep, takva, nefis