YENİÇERİ KIRIMI, BEKTAŞİ TEKKESİNİN TASFİYESİ VE TARİH DERS KİTAPLARINDA OSMANLI KİMLİĞİ 1826-1908

Authors : Eray YILMAZ

Pages : 111-128

View : 21 | Download : 9

Publication Date : 2016-10-24

Article Type : Research Paper

Abstract :19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin yaşadığı toprak kayıpları ve milliyetçi hareketler, Osmanlı Devlet adamlarını merkeziyetçiliğe ve yeni bir kimlik politikasını öne alan modernleşme çabasına sürüklemiştir. Özellikle 1826’da yaşanan Yeniçeri Kırımının ardından, Bektaşi Tekkesi tasfiye edilmiş, böylece Müslüman toplum, Osmanlı iktidarı tarafından, Sünni İslam’a dayanan tekçi bir anlayışla inşa edilmeye çalışılmıştır. Yeni kimlik politikalarında şüphesiz en etkili araç kamu okulları olmuş, yeni okullar, öğretmenler ve ders müfredatı vasıtasıyla modern bir kimlik politikası uygulanmıştır. Bu makalede, 1826’dan sonra gerçekleşen kimlik politikası, kamu okullarında 1869’dan 1908’e kadar okutulan tarih ders kitaplarının çözümlenmesi ve yorumlanması üzerinden değerlendirilmektedir. Makalede öncelikle ve kısaca Yeniçeri-Bektaşi ilişkileri, Bektaşilerin neden tasfiye edildiği ve yeni kimlik politikalarının hazırlıkları üzerinde durulmakta, ardından daha geniş bir biçimde kamu okullarında tarih dersleri vasıtasıyla nasıl bir kimlik inşa edildiği değerlendirilmektedir. Sonuç itibariyle görülmektedir ki merkeziyetçiliğe dayanan Osmanlı modernleşmesi, Sünni-İslam ve Türk köken unsurlarını modern kimliğin iki önemli unsuru haline getirmiş, böylece Bektaşi-Kızılbaş kitleleri asimile etmeye çalışmıştır.
Keywords : Osmanlı kimliği, yeniçeri kırımı, Bektaşi, kızılbaş, Osmanlı tarih ders kitapları