Tarımsal Üretimde Kaynak Kullanım Etkinliğinin Belirlenmesi: Yağlık Ayçiçeği (Helianthus annuus, L.) Üretimi Örneği

Authors : Arif SEMERCİ

Pages : 263-281

Doi:10.30910/turkjans.903091

View : 16 | Download : 6

Publication Date : 2022-04-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye, dünyanın önemli yağlık ayçiçeği üreticisi ülkelerinden biridir. 2019 yılı FAO verileri göre dünya genelinde ayçiçeği üretim alanı 27.4 milyon ha olup, üretim miktarı da 56 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’nin bu verilerdeki payı sırasıyla %2.75 ve %3.75’tir. 2019 yılı TÜİK verilerine göre Türkiye’de 676 bin ha alanda 1.95 milyon ton yağlık ayçiçeği üretimi gerçekleşmiştir. Trakya’nın Türkiye yağlık ayçiçeği üretim alanlarındaki payı %50.37, üretim miktarındaki payı ise %45.89’dur. Bu veriler Trakya’nın ülke genelinde yağlık ayçiçeği üretim merkezi olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada; araştırma alanı olarak belirlenen Çanakkale, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ ve İstanbul illerinde yağlık ayçiçeği üretiminde kullanılan fiziki girdilerin miktarlarının belirlenmesi ve üretimde yer alan faktörlerin kaynak kullanım etkinliğinin tespit edilmesidir. Araştırmada kullanılan veriler “Tabakalı Örnekleme Yöntemi” ile belirlenen 53 yerleşim birimindeki 571 tarım işletmesinden anket yoluyla elde edilmiştir. Araştırma kapsamında incelenen işletmeler iller bazında 5 grupta değerlendirilmiştir. Üretim fonksiyonu kullanılarak elde edilen yağlık ayçiçeği üretimine ilişkin denklemin belirlilik katsayısı insert ignore into journalissuearticles values(R2); 0.907 olup, yağlık ayçiçeği üretiminde ölçeğe azalan getiri söz konusudur insert ignore into journalissuearticles values(∑βi: 0.932);. İşletme geneli dikkate alındığında marjinal etkinlik katsayılarına göre; yağlık ayçiçeği üretiminde tohum ve tarımsal mücadele ilacı girdilerinin insert ignore into journalissuearticles values(0.03); fazla kullanıldığı, gübre girdisinin optimum düzeyde insert ignore into journalissuearticles values(1.03);, işgücü girdisinin ise fazla insert ignore into journalissuearticles values(0.86); kullanıldığı anlaşılmıştır. Yapılan çalışma, iller bazında yağlık ayçiçeği üretiminde; verim, tohum, gübre, tarımsal mücadele ilacı, yağış faktörleri bakımından istatistiki açıdan önemli derecede fark gösterdiğini ortaya koymuştur. Araştırma alanında ortalama verim 1773 kg ha-1, birim alanda yağlık ayçiçeği üretim değeri ise1135 USD olarak hesaplanmış olup, iller arasında en yüksek üretim değeri Çanakkale ilinde insert ignore into journalissuearticles values(1404 USD/ha ); elde edilmiştir. İncelenen işletmelerde yağlık ayçiçeği üretim maliyeti 929 USD ha-1 olup, kg başına maliyetin en düşük olduğu il Edirne insert ignore into journalissuearticles values(0.47 USD);, en yüksek olduğu il ise İstanbul insert ignore into journalissuearticles values(0,68 USD); olarak belirlenmiştir. İncelenen işletmelerde birim alandan elde edilen brüt kar değeri 580 USD ha-1, bu değerin en yüksek olduğu il yine Çanakkale ilidir insert ignore into journalissuearticles values(716 USD ha-1);. İşletmelerin ortalaması baz alındığında brüt kar değerinin üretim değerine oranı %51.15, Nispi Kar değeri ise 1.22 olarak hesaplanmıştır. Fayda/Masraf oranı en düşük il 0.94 ile İstanbul, en yüksek değere sahip il ise 1.37 ile Edirne ili olmuştur. Çalışma sonucunda; yağlık ayçiçeği üretiminde yer alan girdilerin hem işletmeler genelinde hem de işletme büyüklük grupları bazında yeterince etkin bir şekilde kullanılmadığı ve bu durumun da ürün maliyetinin artmasına ve üretici gelirinin azalmasına neden olduğu anlaşılmıştır.
Keywords : Yağlık Ayçiçeği, Girdi Kullanımı, Etkinlik, Üretim Maliyeti, Türkiye