ABILAY HAN DÖNEMİNDE KAZAK-CUNGAR İLİŞKİLERİ ÜZERİNE

Authors : Gülnar KARA

Pages : 64-76

Doi:10.56252/turktarars.1104317

View : 15 | Download : 7

Publication Date : 2022-06-17

Article Type : Research Paper

Abstract :18. yüzyıl Kazak diplomasi tarihinde önemli yer tutan şahsiyetlerden biri de Abılay insert ignore into journalissuearticles values(Ebulmansur); Han’dır. Abılay, Kazak sözlü edebiyatına da çok konu olan ve yüceltilen şahsiyetlerden biridir. Sovyet dönemi tarih yazıcılığında Abılay Han ilk başta “sınıfsal” yaklaşımla Çarlık Rusya’sı ve Kazak “sömürgeci” sınıfına karşı mücadele eden bir kahraman olarak yüceltildiyse de sonraki dönemlerde Çin ve Rusya arasında ikili oyun oynayan kurnaz siyasetçi olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte araştırmalardaki genel kanı Abılay Han’ın sadece Orta Cüz’ün hanı olduğu doğrultusundaydı. Buna delil olarak da Rus imparatoriçesi II. Yekaterina’nın Abılay’ı sadece Orta Cüz’ün hanı olarak tanımasıyla ilgili belge gösteriliyordu. Günümüzdeki araştırmalar Abılay Han’ın Kazak Cüzlerinin tamamında hüküm sürdüğünü göstermektedir. Kazak Cüzleri, Abılay Han döneminde Rusya, Orta Asya Hanlıkları ve Çin’in dışında Cungar Hanlığı ile de sıkı ilişkiler içindeydi. Kazak-Cungar ilişkileriyle ilgili tarihi kayıtlar ve Kazak sözlü edebiyatında genelde iki halkın arasındaki kanlı savaşlara değinilmiştir, ancak Abılay Han’ın dönemi Cungarlar ve Kazakların çoğunlukla barış içinde yaşadıkları, ticarî ve diplomatik ilişkilerin güçlendiği ve bundan ötürü Çarlık Rusya’sının huzursuz olduğu dönemdir. Bu çalışmada Rus, Çin ve Kazak arşiv belgeleri ve modern araştırmalar ışığında Abılay Han dönemindeki Kazak-Cungar ilişkileri irdelenecektir.
Keywords : Kazak Cüzleri, Cungarlar, Abılay, Galdan Tseren, Çarlık Rusya`sı