Osmanlı Fetvasında `Muteber Kaynak` ve `Müfta Bih Mesele` Problemi

Authors : Pehlul DÜZENLİ

Pages : 9-78

View : 21 | Download : 16

Publication Date : 2017-02-14

Article Type : Research Paper

Abstract :Genel bir ifade ile İslâm’ın gündelik hayata göre yorumu olan fetvâ faaliyeti Rasulullah  insert ignore into journalissuearticles values(sav); döneminde bizzat onun uygulaması, yönlendirmesi ve şekillendirmesi  ile başlamış olup günümüzde de devam etmektedir. Onun vefatından sonra sahabe,  tâbiîn ve tebe-i tâbiîn dönemlerinde fıkhî faaliyetlerin içerisinde devam etmiş,  telif tarihi eserlerinden anlaşıldığına göre h. IV. asırdan itibaren de fıkhın yeni bir  dalı olarak ayrı bir hüviyet kazanmıştır. İlk dönemlerde kadılık müessesesine bağlı  olarak faaliyet gösteren fetvâ çalışmaları ile ilgili problem ve prensipler fıkıh/fetvâ  kitaplarının kitabu’l-kadâ bölümlerinde kısa açıklamalarla ele alınırken, bir zaman  sonra fıkıh usûlü eserlerinde “İçtihat”, “Fetvâ” gibi özel başlıklar hâlinde incelenmiş;  “Âdâbü’l-müftî”, “Resmü’l-müftî” gibi başlıklarla da müstakil eserlere konu  olmuştur. Osmanlı Devleti fetvâ alanında, doğduğu coğrafyada hakim olan Hanefi  mezhebini kendisine esas almış, fetvâ çalışmalarını bu mezhebin kaynakları üzerine  oturtmuştur. Abbasîler döneminden Osmanlı’ya kadarki yaklaşık altı asırlık bir  zaman diliminde yazılan yüzlerce fıkıh eserini yorumlamak, güncellemek ve uygulamak  ise ayrı bir problemi de beraberinde getirmiştir: Mu’teberlik ve müftâ bihlik. Bu çalışmada Osmanlı’nın altı asır boyunca, onlarca kültür ve medeniyetin iç içe yaşadığı bir coğrafyada bu zengin fıkıh birikimini nasıl yorumladığı, değerlendirdiği,  mu’teber ve müftâ bihini diğerinden nasıl ayıkladığı hususu ile ilgili bazı tespitlerde  bulunulmaya çalışılacaktır. Konu ile ilgili teorik çalışmalar kısaca özetlendikten  sonra, belirli dönem ve alanlardan seçilen fetvâ mecmûaları üzerinden istatiksel  bir inceleme yapılarak bu teorik çalışmaların pratiğe nasıl yansıdığına dair bir  değerlendirme ile sonuçlandırılacaktır.
Keywords : osmanlı, fetva