Charles Hartshorne’nun Felsefesinde Determinizm ve İnsanın Özgür İradesi

Authors : Tuncay Akgün

Pages : 916-933

Doi:10.32711/tiad.1576315

View : 53 | Download : 103

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsan gerçekten özgür bir varlık mıdır? Yoksa insanın eylemleri geçmiş şartlar ya da gelecek tarafından mı belirleniyor? İnsanın özgürlüğü ve determinizm arasındaki ilişki hakkında verilecek herhangi bir cevap birçok bakımdan önem arz eder. Bu cevap bir yandan hayatın anlamını sorgulayan insanı varoluşsal anlamda derinden etkilerken diğer taraftan insanın ahlak bakımından sorumlu varlık olduğu varsayımını ya güçlendirecek ya da çürütecektir. Bir ahlak sorunu olarak determinizm ve insan iradesi arasındaki ilişki düşünce tarihi boyunca hem felsefe hem de teolojide ele alınmış ve tartışılmıştır. Süreç Teizminin önde gelen isimlerinden biri olan Charles Hartshorne mutlak determinizmi reddederken diğer yandan da Bağdaşırcı düşünceye karşı çıkmaktır. Evrenin doğasında olumsal bir nitelik olduğu için tüm evrende göreceli bir indeterminizm/belirlenimsizlik olduğunu düşünür. Determinist ve Bağdaşırcı düşüncelerin hem doğayı hem de insanın dünyasını teorik ve pratik açıdan tutarlı ve anlamlı bir şekilde açıklayamadığını düşünen Hartshorne, mutlak determinizmin teorik temellerinin yanlış olduğuna ve bunun yanlışlığının kolaylıkla gösterilebileceğine inanır.
Keywords : Din Felsefesi, Charles Hartshorne, Determinizm, İndeterminizm, Bağdaşımcılık, Özgür İrade, Süreç Teizmi