К Вопросу О Месте Азербайджана в Южнокавказской Политике России в XVIII – начале XIX вв. в Современной Азербайджанской Историографии

Authors : Marziya İSKENDEROVA

Pages : 20-35

Doi:10.48068/trad.826081

View : 20 | Download : 13

Publication Date : 2020-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :XX. yüzyılın sonu XXI. yüzyılın başlarındaki etnik çatışmalar, Rusya`nın Güney Kafkasya`daki dış politikasının öğrenilmesi sorununun güncelliğini bir daha doğrulamaktadır. Azerbaycan`ın ve bir bütün olarak Güney Kafkasya`nın jeopolitik ve jeostratejik önemi, her zaman bilimsel araştırmacıların odak noktası olmuştur. Makale, modern Azerbaycanlı araştırmacıların bir dizi çalışmalarındaki tarih yazımının analizine dayanmaktadır. Bu çalışmalar, Azerbaycan`ın XVIII. yüzyılın sonu ve XIX. yüzyılın başlarında Rusya`nın Güney Kafkasya`da gerçekleştirdiği sömürge politikasındaki özel önemini ortaya koymaktadır. Rusya`nın kapsamlı/geniş yönlü planlarında önemli bir faktör olarak Azerbaycan`ın jeostratejik durumuna odaklanan yazarlar, Rusya`nın bir bütün olarak Güney Kafkasya`ya, özellikle Azerbaycan`a ilişkin politikasında kendi çıkarlarının öncelikli olmasına dikkat çekmektedirler.  Makale, Azerbaycanlı yazarların araştırma konusu olan dönemdeki Rus-Osmanlı çatışmalarında Azerbaycan`ın önemli rolünün ortaya çıkarılmasına ayrıca dikkat ayırmaktadır. Aynı zamanda bu yazarlar tarafından Azerbaycan`ın Rusya-İran ve Rusya-Türkiye ilişkilerindeki yerinin araştırılması, Güney Kafkasya`da çarlığın hegemonik politikasını ortaya koymayı sağlamaktadır. Bu çalışmalarda da çarlık politikasının devamı olarak Rusya`nın ikili politikasının yanı sıra Güney Kafkasya`da ve dolayısıyla Azerbaycan’da egemenlik arzusu açıkça teyit edilmektedir.  Bu çalışmalarda araştırılan konuya ışık tutması adına gözlemlenen derin yaklaşım ve nesnelcilik ilkeleri, `atalet` döneminin metodolojik temellerinin yeniden gözden geçirilmesinin bir sonucu olarak değerlendirilmelidir.  Rusya`nın Güney Kafkasya`daki politikasının tarihsel kökenlerinin gözden geçirilmesi, modern dönemde bölgede meydana gelen bir dizi jeopolitik sürecin tarihi geçmişini ortaya çıkararak araştırılmasına yardımcı olmaktadır. Söz konusu çalışmalarda bahsedilen dönemde, Rusya`nın Güney Kafkasya`daki yayılmacı politikasında Azerbaycan`ın özel önemini belirleyen unsurların incelenmesi makul ve objektif bir şekilde ele alınmaktadır. Makalenin çağdaş Azerbaycan tarih yazımının bir dizi temsilcisinin eserlerindeki tarih yazımının analizi, bu yazarların, Azerbaycan`ın o dönemde Rusya`nın dış politikasındaki yerinin ve öneminin incelenmesi sorunuyla ilgili olarak Sovyet döneminin ideolojik yaklaşımlarını terk ettiklerini göstermektedir. Bu unsur, Azerbaycanlı bilim adamlarının araştırdıkları dönemde Rusya`nın Güney Kafkasya politikasının sömürgeci yönünü ortaya çıkarmaya yardımcı olmuştur. Soruna ilişkin araştırmanın bir bütün olarak tarihsel analizi, yazarların çoğunun Azerbaycan`ın Rusya için özel önem taşıması ve bölgede çarlık politikasının aktifleşmesini doğuran nesnel faktörler konusunda aynı görüşü paylaştığını doğrulamaktadır.
Keywords : Azerbaycan, II Yekaterina, jeostratejik önem, din faktörü, yerinden etme politikası, çağdaş Azerbaycan tarih yazımı