Yukarı Bak Animasyon Filmi İzleyici Yorumlarının Mimarlık Disiplini Kapsamında İncelenmesi

Authors : Sena Şen, Hande Eyüboğlu, Sevde Dinçer, Gürkan Topaloğlu

Pages : 459-482

Doi:10.55004/tykhe.1478903

View : 179 | Download : 152

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Sinema ve mimarlık, içinde yer aldıkları sanatsal boyutta birbirine sürekli temas eden ve etkileşimleriyle birbirini besleyen iki disiplindir. Bu etkileşim, günümüzde çeşitli araştırma konularına başlık oluşturarak hem mimarlık hem de sinema için farklı bakış açıları ve tasarım girdilerine dönüşmektedir. Sinema ve mimarlık arasındaki bu etkileşimi animasyon filmleri üzerinden incelemek yeni bakış açıları ve anlamların ortaya çıkmasına olanak sağlamaktadır. Bu çalışma, yönetmenliğini Pete Docter’in yaptığı 2009 yılı yapımı Yukarı Bak bir animasyon filmi üzerinden mimarlık sinema etkileşiminin genel izleyiciler üzerindeki etkisi ve farkındalığını sorgulamayı ve sinemasal kurgu içerisinde mimarlık-kullanıcı-zaman değişimini tartışabilmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, IMDb resmî web sayfasında filme yönelik eleştirel izleyici yorumları üzerinden mimarlık algısı, bilgisi ve farkındalığı incelenmiştir. Pixar Animasyon Stüdyosu tarafından hazırlanan ve yayınlandığı yıl En İyi Animasyon Filmi Oscar’ı dahil birçok ödül alan Yukarı Bak, mimarlığın fiziksel ve psikolojik unsurlarını vurgulaması, kullanıcı ve mekân çeşitliliğini (kentsel mekân, dış mekân, iç mekân) içinde barındırması ve karakterler ve mekânlar açısından yayınlandığı zamana kadar yapılan en gerçekçi animasyonlardan biri olması sebebi ile örneklem olarak seçilmiştir. Çalışmada analizler, görsel içerik analizleri ve izleyici yorumlarına ilişkin metinsel içerik analizleri olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada filmde yer alan mimari unsurlar görsel olarak verilmiş ve içerik olarak analiz edilmiştir. İkinci aşamada, IMDb web sayfasında filmle ilgili yapılan yorumlardan seçilen 30 adet eleştirel izleyici yorumu Attoe’nin betimleyici ve yorumlayıcı eleştiri kapsamında analiz edilmiştir. Betimleyici eleştiri kapsamında analiz edilen yorumlarda kentsel mekândan iç mekâna kadar farklı ölçeklerde mimari kavramların/terimlerin kullanıldığı, ana tema olarak kentsel mekânın ve alt tema olarak Güney Amerika’nın öne çıktığı görülmektedir. Yorumlayıcı eleştiri bağlamında ise ana tema olarak mekânın anlamına ilişkin yorumların, alt tema olarak ise Carl ve Ellie’nin eve yüklediği anlam/mekânsal ilişkilerin öne çıktığı görülmektedir.
Keywords : Mimarlık, sinema, eleştiri, animasyon, Up/Yukarı Bak filmi