GELENEKSEL İSKİLİP EVLERİ YERLEŞİM VE PLAN ÖZELLİKLERİ

Authors : Doğan Koşan

Pages : 54-72

Doi:10.47525/ulasbid.1574186

View : 25 | Download : 38

Publication Date : 2025-03-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Geleneksel Türk Evi, doğa ve çevre ile uyumlu, gösterişten uzak, ihtiyaçları karşılayan tasarım zenginliğine sahiptir. Bu tasarım zenginliği, esneklik özelliği sayesinde farklı biçimlere ve farklı işlevsellere kolaylıkla adapte olabilmiştir. Bu çalışmada Türk Evi’nin genel sınıflandırılması ile ilgili farklı yaklaşımlara değinilerek geleneksel İskilip Evleri’nin yerleşim ve plan özelliklerinin sınıflandırılması ve Türk Evi tipolojileri içerisindeki yeri irdelenmiştir. İskilip Evleri’nin topoğrafya üzerindeki yerleşim düzeni, sokak, bahçe ve ev ilişkisi ile zemin ve asıl kat olan üst katın plan tipleri tanımlanmıştır. Geleneksel Türk Evi’nde olduğu gibi İskilip Evleri de eğimli arazi üzerine kurulmuş dar, eğimli, kıvrımlı, çıkmaz ve merdivenli sokaklardan oluşmaktadır. Zemin katlar, bahçe, depo, ahır, samanlık, mutfak gibi iş mekânlarından oluşmaktadır. Asıl yaşam alanı ise ara kat ve üst katlardır. İskilip Evleri’nde sofanın konumuna göre plan tiplerinin sınıflandırması üst katlar (oda, sofa ve eyvan düzenini) esas alınarak yapılmıştır. Plan tipleri: Dış sofalı (yan sofalı, köşe sofalı), iç sofalı (karnıyarık sofalı ve orta sofalı) başlığı altında gruplara ayrılmıştır. Dış sofalı plan, en yaygın kullanılan plan tipidir. Türk Evi’nin sınıflandırmasında erken tarihli evlerde (15 -18. yüzyıl) kullanılan dış sofalı plan, İskilip Evleri’nde her dönem en çok tercih edilen plan tipi olmuştur. Sofanın konumuna göre yapılan sınıflandırma, sadece biçimsel farklılıkları ortaya koymakla; dönemsel, yöresel ve işlevsel farklılıkları sınıflandırmamaktadır. Bu yüzden açıklık-kapalılık esasına göre; açık sofalı plan ve kapalı sofalı plan olarak sınıflandırılma yapılmış; evlerin dönemsel, yöresel ve işlevsel özellikleri ortaya koyulmuştur. Genel olarak sofa 19. yüzyıldan önceki örneklerde açık ve daha işlevsel planda iken, daha sonra işlevi azalarak kapalı sofalı plana geçiş yapılmıştır.
Keywords : İskilip, Türk Evi, Plan, Sokak, Yerleşim.