KARAHANLI TÜRKÇESİNDE DEYİMLEŞMİŞ BİRLEŞİK FİİLLER

Authors : Galip GÜNER

Pages : 81-130

View : 18 | Download : 12

Publication Date : 2016-12-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Deyimler milletlerin yaşayış biçimlerine bağlı olarak şekillenen düşüncelerinin ve bu düşünme biçimlerinin dile yansıması sonucu ortaya çıkan kavram dünyalarını ortaya koyan gramatikal yapılardır. Bir gramatikal yapının deyime dönüşmesi sürecinde, kelimelerin temel sözlük anlamlarından uzaklaşarak kendine özgü kuruluş ilkeleri olan öbeklere dönüştükleri, yeni ve farklı bir anlamı ifade etme boyutu kazandıkları görülür. Bu aşamada bir deyimin ortaya çıkışını irdelemek deyimin yaratıcısı olan milletlerin kelimeleri neden farklı bir düşüncenin ifade edilmesinde kullandıklarını ve bunu gerçekleştirirken hangi anlam bağlantılarını dikkate aldıklarını belirlemede önemlidir. İşte bu çalışma da XI.-XIII. yüzyıllar arasında Eski Türk yazı dilinin devamı niteliği sergileyen Karahanlı Türkçesindeki deyimleşmiş birleşik fiilleri ana hatlarıyla ortaya koymak gayesini taşımaktadır. Böylece eski Türklerin, hareketleri karşılayan kelimeler olan fiillere nasıl bir deyimleşme boyutu kazandırdıklarına da bir nebze olsun katkı sağlamak amaçlanmaktadır. Bu amaçla Karahanlı Türkçesiyle yazılmış Kutadgu Bilig, Atebetü’l- Hakayık, Dîvânü Lügâti’t-Türk ve Kur’an tercümeleri taranarak deyimleşmiş birleşik fiiller tespit edilmiş ve bilim adamlarının istifadesine sunulmuştur.
Keywords : Karahanlı Türkçesi, deyim, deyimleşme süreci, deyim anlamı, deyimleşmiş birleşik fiil