Kazaklara Ait Bir Köken Miti ve Cengiznâme: Kazaktıñ Tübü

Authors : Raşit ÇÖLOĞLU

Pages : 120-137

Doi:10.59304/ijhe.1268264

View : 14 | Download : 13

Publication Date : 2023-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Cengiz Han’ın ve neslinin hayatlarını konu edinen eserlere Cengiznâme denir. Doğu Türkleri arasında XIII. yüzyılda ortaya çıkan Cengiznâmeler Moğol hükümdarı Cengiz Han’ın hayatı, kişiliği ve fetihleri ile ilgili olarak Cengiz Han’ın oğulları tarafından yönetilen Türkler tarafından anlatıla gelir. Kazaklar arasında derlenen Cengiznâmelerden biri olan Kazaktıñ Tübü Cengiz Han’ı “Şıñgıs” karakteriyle sembolize ederek onun atalarını, annesini, annesinin ona olağan dışı bir şekilde hamile kalışını, doğumunu, hükümdarlık becerilerini, Tanrı tarafından seçilmiş bir kişi oluşunu ve kendinden sonra gelen nesilleri anlatır. Efsanenin sonunda Kazakların büyük hanı Abılay Han ile Şıñgıs arasındaki akrabalık ilişkisine yer verilir. Makalede Kazaktıñ Tübü’nün Türkiye Türkçesi’ne yapılan çevirisinin ardından Moğolların Gizli Tarihi, Defter-i Cengiznâme ve Hannâme isimli eserlerin ilgili kısımları Kazaktıñ Tübü ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonunda tespit edilen benzerlik ve farklılıklar açıklanmıştır. Kazaktıñ Tübü efsanesinde yer alan motifler değerlendirilmiştir. Bu efsanenin Türk Dünyasındaki Cengiz Han algısı için önemine değinilmiştir. Cengiz Han hakkında benzer bilgiler veren bir anlatının geniş Türk coğrafyasında nasıl bu kadar yaygın olduğu tartışılmıştır. Moğolların Gizli Tarihi’nde yer verilen Cengiz Han’ın köklerine dair bilgilerin kaynağının Türk boyları olabileceği tezi üzerinde durulmuştur.
Keywords : Kazaklar, Kazaktıñ Tübü, Cengiz Han, Cengiznâme