II. Abdülhamid Dönemi İptidai Mekteplerinde Okutulan 1903 Tarihli Ahlak Risalesi

Authors : Mert Ali Eren

Pages : 257-285

Doi:10.59304/ijhe.1525858

View : 98 | Download : 149

Publication Date : 2024-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Osmanlı son dönem padişahlarından olan Sultan II. Abdülhamid (1876-1909) döneminde, Sultan’ın hükümranlığının 27. Yılı içinde basılarak ahlaki öğretileri ihtiva eden bir risale incelenmiştir. Bu makalede çalışmanın esas kaynağı olan miladi 1903 (R.1319) senesine rastgelen Osmanlı Matbaâ-ı Âmiresi’nin mührünü taşıyarak basılmış ve neşredilmiş, Osmanlı Mebusân Meclisinin ardından TBMM arşivine geçerek daha önce üzerinde çalışma yapılmamış olan ahlak risalesinin içeriği, üslubu, verilmek istenilen mesajları ve genel değerlendirilmesine yer verilecektir. Söz konusu risale eğitim sisteminin ilk basamağında bulunan iptidai mekteplerdeki ahlak dersinin bir araç-gereci olduğundan, iptidai mekteplerde ahlâkî öğretilerin usulleri; şekilleri, nasıl ve hangi araçlar vesilesiyle uygulandığı ve söz konusu risaleden hareketle eğitim normunun içerdiği mesajlar bakımından, çalışmada dönemsel olarak bazı tespit ve değerlendirmelere yer verilmiştir. Çalışmanın amacı dönemin temel eğitim anlayışıyla birlikte pedagojik düşüncelerin tezahürlerini ve hükümetin eğitimdeki ilmi, siyasi ve sosyal gayelerini tespit etmektir. Makalede nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi ve tarihsel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma neticesinde II. Abdülhamid döneminde ahlak derslerinin bir hayli önemli olduğu, iptidai mekteplerde ahlak risaleleri vesilesiyle okutulan ahlak dersinin, İslâmî esaslar ile ayrılmayan bir bütün oluşturduğu sonucuna varılmıştır. Ahlak risalesi münasebetiyle ahlak dersinin öğretileriyle çıktıları, ahlaki kavramların öğrencilere nasıl anlatıldığı ve kazandırıldığı, ahlak dersinin ve risalesinin içeriklerine dair geniş yelpazedeki metodolojik tespitler ve teorik bulgular risaleden transkribe edilmiş örneklerle birlikte metin içerisine yansıtılmıştır.
Keywords : İptidai mektep, ahlak risalesi, ahlak eğitimi, değerler eğitimi, II Abdülhamid