Kayseri`den Derlenen Türkülerde Yer Alan Coğrafi Unsurların Bağlama Dayalı Anlamsal Çağrışımları

Authors : Türkan Ülgüdür

Pages : 489-522

View : 96 | Download : 129

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Türküler; sözlü gelenekle birlikte günümüze ulaşan, ortaya çıktığı toplumun yaşayış şeklini, gelenek göreneklerini, coğrafyasını yansıtan milletlerin ezgili sesleridir. Türkü icracısı duygularını türküsüyle ifade etmektedir. Zamanla türküler anonimleşerek o toplumun ortak malı haline gelmektedir. Farklı bölgelerin ruhu, o bölgeden doğan türkülerle keşfedilmektedir. Araştırmada Çapraz ve Aksoy’un (2018) Kayseri’den derledikleri türkülerin bulunduğu “Kayseri Türküleri ve Oyun Havaları” kitabında yer alan iki yüz elli türküdeki coğrafi unsurların neler olduğu ve bu unsurların türkünün bağlamına göre anlamsal çağrışımları incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi modeline başvurulmuştur. Veriler, içerik analiziyle analiz edilmiştir. Kayseri’den derlenen türkülerde otuz üç dağ, yedi yayla, dört ova, on dere, on bir pınar, dört kaya, altı göl coğrafi unsuruna rastlanmıştır. Dağ, yayla, dere, pınar, kaya unsurlarının türküde farklı anlamsal çağrışımlara sahip olduğu, göl unsurunun türkünün bağlamında anlamsal çağrışımının temel anlamı dışında bir etkiye sahip olmadığı tespit edilmiştir. İncelenen türkülerde en fazla dağ, en az kaya ve ova coğrafi unsurlarıyla karşılaşılmıştır. Dağ türkülerde en fazla “ayrılık, gurbet, yücelik” anlamsal çağrışımlarıyla özdeşleşmiştir. Kaya “ayrı kalınan insanı çağrıştırma, heybet, ayrılık, mesafe, yaşanılan coğrafya tasviri” anlam çağrışımlarıyla, pınar en fazla “buluşma noktası” anlam çağrışımıyla, dereler de en fazla “buluşma noktası, kavuşma, sevgiliye ulaşma yolu” anlamsal çağrışımıyla, yayla, “vuslat, sevgiliye kavuşma yolu, yerleşim alanı, gurbet, birleştirici” anlamsal çağrışımlarıyla türkülerde yer almıştır. Yayla, aynı zamanda incelenen türküler için ritmik bir ögedir. Ova ise türkülerde “kolaylık, ulaşılabilirlik, yaşam alanı, kavuşma, topluluk” anlamsal çağrışımlarına sahiptir.
Keywords : Türkü, sözlü kültür, coğrafi unsurlar, anlam değeri.