ALMANYA`DA SÖZLÜ EDEBİYAT TÜRLERİ HAKKINDA YAPILMIŞ ÇALIŞMALAR BAĞLAMINDA ANDRÉ JOLLES`İN TEMEL FORMLAR TİPOLOJİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Mehmet Akif KORKMAZ

Pages : 140-154

View : 20 | Download : 20

Publication Date : 2021-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Fransa’ya karşı birlikte zafere ulaşan eyaletlerin birleşmesiyle Alman ulus devleti Alman İmparatorluğu adıyla 1871 yılında federatif monarşi olarak kurulmuştur. Çok önceki yıllarda başlayan halkbilimi çalışmaları, Almanya olarak birleşen eyaletlerdeki folklor ürünlerinin derlenmesi ve arşivlenip korunma çalışmaları bu dönemde çok büyük bir güç kazanmıştır. Alman halk edebiyatında tür tanımları, halk edebiyatı çalışmalarıyla eş zamanlı başlamıştır. Toplanan ürünler çoğalarak karmaşık bir yığın oluşturunca masal, destan, efsane ve mitler arasında anlam ve biçim benzerlikleri bir alan problemi yaratmıştır. Şiir, destan, efsane, mit gibi türlerin sınırlandırılması yahut karşılaştırılması ilk defa Herodot ile Aristo gibi düşünürler tarafından sistematize edilmiştir. Eski Çağ ve Orta Çağa ait tecrübelerden çok daha sonra sözlü Alman kültürünü araştırmaya başlayan J. G. Herder, halk şarkısı terimini, halkbilimi kavramı içinde kullanmıştır. Bu gelişmelerin ardından Grimmler masal, mit, efsane çalışmalarıyla alanın tür tipolojisinin temellerini atmışlardır. Almancada halk edebiyatının tipolojik tasnifleri volkslied insert ignore into journalissuearticles values(halk şarkısı); ve masal türleri üzerine olmuştur. Tür monografilerinin ulus devletlerin ortaya çıktığı zamanda Avrupa ülkelerinde hızla yayılması ve bu arşivlerin Orta Asya, Uzak Asya, Güney Asya, Hindistan, Afrika çalışmalarıyla genişlemesi halk edebiyatı türlerinin sınıflandırılmasına büyük katkılar yapmıştır. 1929 yılında Avrupa tür çalışmaları kuramlarını Alman kültürü perspektifiyle ele alan temel formlar anlayışı böyle bir zamanda ortaya çıkmıştır. André Jolles Alman halk edebiyatı anlatı tür ve biçimlerini dokuz tür altında toplamış, tasnif etmiştir. Her bir türü tarihî ve güncel durumuyla birlikte incelemiştir. Türleri tek başına ayrıştırmadan kendi aralarındaki etkileşimle birlikte ele almıştır. Menkıbe, destan ve mit tür grubu üzerinden bir tasnifleme modeli geliştirmiştir. Motifleri, işlevi ve yapısını dikkate alarak evrensel bir tür olan masala ayrı bir yer vermiştir. Böylelikle türleri ayrıştırıp parçalamadan tek demette toplayıp bütüncül bir form kuramı ortaya çıkartmış ve buna temel formlar adını koymuştur. Almanya’da doğan ve gelişen bu tasnif sisteminin incelenmesi Türkiye’deki sözlü kültür çalışmalarına katkı vermek amacını taşımaktadır.
Keywords : tür tipolojisi, temel form, geleneksel tür