Türk Kültürünün İki Söyleyici Tipi- Şaman ve Destan Anlatıcısı

Authors : Fuzuli BAYAT

Pages : 18-32

View : 23 | Download : 10

Publication Date : 2022-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Sibirya ve Orta Asya Türklerinin geleneksel kültüründe toplumun iki önde gelen figürü şamanla hikâye anlatıcısı uzun süredir ki beraberce varlıklarını sürdürmektedirler. Yazılı hiçbir belgesi olmayan, sözlü görsel karakterli şamanlık sözel kültürün en iyi taşıyıcılarından biri olma özelliğine de sahiptir. Bu durumda şaman, toplumsal görev üstlenmekle beraber hem de kültürel değerlerin taşıyıcısıdır ve doğal olarak kendi başına iyi bir anlatıcıdır. Ayrıca bilim adamlarının bu konuyla ilgili araştırmaları da gözden kaçırılmayacaktır. Hatta Orta Asya Türklerinde şamanla söyleyici aynı terimle ifade edilir. Şaman kısa hacimli dua şarkılar, efsaneler söyleyen, mitolojik anlatıları ileten, ruhlar ve tanrısal kahramanlar hakkında bilgi sunan kaynak kişidir. Aynı şekilde hikâye anlatıcı da toplumsal görev üstlenmiş biri olmakla beraber mitolojik içerikli hikâyeler, efsaneler, kahramanlık destanları icra etmkle beraber şamanlık yapan birisidir. Bu iki özgün kurum arasında güçlü bir alaka vardır. Örneğin şaman olma ile destan anlatıcısı olmak aynı şekilde gerçekleşir. Buna rağmen şamanla söyleyici arasında yakın benzerlikler olduğu gibi farklılıklar da vardır. Bu da her iki krumun doğası gereğidir. Bu yazıda Türk kültürünün iki anlatıcı figürünün çoğu zaman birbirinin işlevlerini üstlendikleri, iyi bir anlatıcının aynı zamanda iyi bir şaman olduğu konusu araştırılacak, şamanla destan anlatıcısı ilişkisinin diğer halklardaki varyantları insert ignore into journalissuearticles values(Moğol, Tungus, Çukçi, Eskimo, Kamçatka aborijinleri, Malayziya vb.);_ile de mukayeseli bir değerlendirme yapılacaktır.
Keywords : Şaman, Destan anlatıcısı, Toplumsal değerler, Sözlü kültür, Benzerlikler ve farklılıklar