Sözlü Kültür Ürünlerinin İcra Zamanıyla İlgili Bir Tabu: İran Türklerinden Bir Örnek

Authors : Gülcan KIZILÖZEN

Pages : 405-414

View : 19 | Download : 12

Publication Date : 2022-11-29

Article Type : Review Paper

Abstract :Günümüz halk edebiyatı araştırmalarında bağlam merkezli araştırmaların geçmişe oranla daha fazla olduğunu söylemek mümkündür. Şöyle ki özellikle saha araştırmasına dayalı çalışmalarda, derlenen anlatı metinleriyle birlikte bu anlatıların yaratılıp aktarıldığı ortam dikkate alınmaktadır. Bu ortama bağlı olarak anlatıcı, dinleyici, anlatı zamanı ve yeri ile ilgili veriler halk edebiyatı çalışmalarına dâhil edilmekte. Ancak bağlamın dikkate alındığı günümüzde maalesef sözlü kültür geleneğinin oldukça zayıfladığı da bir gerçektir. Yani köklü bir sözlü kültür ortamında yetişmiş kuşaklar aramızdan ayrılırken yeni kuşağın bu geleneği sürdürmediği, kısacası sözlü kültür ortamının oldukça zayıfladığını görmekteyiz. Türk sözlü kültürünün yaşayan son canlı temsilcileri kuşkusuz bu dünyadan ayrıldıklarında bir miti, efsaneyi, masalı veya bir inanç pratiğini kendileriyle birlikte götüreceklerdir. Bununla birlikte Anadolu dışında Türk sözlü geleneğinin yaşatıldığı yerlerden biri olan İran Azerbaycanı’nda az da olsa sağlam bir sözlü geleneğin varlığını günümüze aktaran anlatıcılara rastlamak mümkün. Bu nedenle incelememizde İran Azerbaycan’ında yaşayan bir masal anlatıcısından derlediğimiz masal ve bilmece anlatım zamanına dair miti, aktarım tarzı ve içeriği bakımından çözümlemeye çalıştık. Gündüz masal anlatmanın, gece de bilmece sormanın tabu olduğu eski geleneği yansıtan bu mit, genel olarak Türk sözlü geleneğinde anlatım zamanıyla ilgili inanç ve uygulamalarla kıyaslanarak ele alınmıştır.
Keywords : Masal, Bilmece, Tabu, İran Türkleri