Türk Halk Hikâyelerindeki Ara Sözler Üzerine Yapısal Bir İnceleme…

Authors : Hüseyin Aksoy, Meliha Yeşilbağ

Pages : 250-266

Doi:10.61729/uhad.1567741

View : 109 | Download : 73

Publication Date : 2024-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın konusu Türk halk hikâyelerinde ara sözlerdir. Ara sözler anlatının olay örgüsü içerisinde, çoğunlukla hazırlık ve sonuç epizotlarında olmakla birlikte anlatının herhangi bir yerinde karşımıza çıkabilen bir anlatı unsurudur. Ara sözler; anlatıcının kendini daha iyi açıklama ihtiyacına hizmet eden, dinleyici/okuyucunun bilmediğini düşündüğü bir kelime ya da kelime grubunu açıklayan, bu sayede anlatıyı bulunduğu çevre ve şarta uygun hale getiren en önemli yapılardan biridir. Pek çok farklı anlatı türünde karşımıza çıkan ara sözler, anlatıcı tipi ve türün özelliklerinden dolayı en çok halk hikâyesinde karşımıza çıkmaktadır. Ara sözleri merkeze alan bu çalışmada halk hikâyesi örneklemi bu sebeple seçilmiştir. Çalışmanın sınırlılığını Mevlüt İhsani, Şeref Taşlıova, Şevki Halıcı’dan derlenen ve TDK tarafından yayımlanan toplam 47 halk hikâyesi oluşturmaktadır. Bu hikâyedeki ara sözler tespit edilirken halk hikâyelerindeki ara sözlerin saptanması amacıyla hikâyeler içerisine sonradan dâhil olan yapıların ara söz niteliği taşıyıp taşımadığı dikkate alınarak ara sözler belirlenmiştir. Üç farklı anlatıcının da epizotlarda kullandıkları ara söz sayıları grafik üzerinde yüzdelik dilimler halinde gösterilmiştir. Sonrasında bu hikâyelerdeki ara sözler tasnif edilmiştir. Halk hikâyelerinin tasnifi aşamasında temel olarak İlhan Başgöz’ün üç başlığa ayırdığı sınıflandırma esas alınmıştır. Tespit edilen ara sözlerin özellikleri ve çeşitli araştırmacıların görüşleri dikkate alınarak sınıflandırmada bazı değişikliklere gidilmiştir. Yapılan bu tasnif “açıklayıcı ve/veya tanımlayıcı ara sözler” ve “görüş, yorum ve eleştiri ara sözleri” şeklinde iki ana başlıktan oluşmaktadır. Bu başlıklara ara sözlerin içerik ve işlev özelliklerine göre alt başlıklar eklenmiştir. Aynı zamanda tespit edilen ara sözlerin; dil ve anlatımı, içeriği ve işlevleri belirlenmiştir.
Keywords : Ara söz, halk hikayesi, şevki halıcı, şeref taşlıova, mevlüt ihsani