Achmea Kararı Sonrasında Avrupa Birliği Hukukunda İkili Yatırım Anlaşmalarının Değerlendirilmesi

Authors : Hilal Şahin Duru

Pages : 38-51

Doi:10.51524/uhusbad.1515294

View : 99 | Download : 102

Publication Date : 2025-02-10

Article Type : Research Paper

Abstract :İkili yatırım anlaşmaları (Bilateral Investment Treaties, BITs), uluslararası yatırım hukukunda oldukça önemli bir yere sahiptir. İkili yatırım anlaşmaları; iki devlet arasında, bir akit devletin yatırımcıları tarafından diğer akit devletin topraklarında yapılan yatırımların hükümlerini ve şartlarını belirlemektedir. İkili yatırım anlaşmaları, yatırımdan kaynaklanan risklerin minimize edilmesi veya giderilmesi adına yabancı yatırımcı lehine güvenceler sağlamaktadır. Avrupa Birliği (AB) içi ikili yatırım anlaşmaları (intra-EU BITs), AB üyesi devlet ile sözleşmenin akdedilmesinden sonraki bir tarihte AB’ye katılan üye devlet arasındaki anlaşmalardır. AB hukuku, ulus devletler gibi kapsamlı bir anayasaya sahip değildir. Bunun yerine bir dizi anlaşma ve antlaşmaya dayanmaktadır. AB hukukuna ilişkin anlaşmazlıkların çözümünde de Avrupa Komisyonu ve Avrupa Adalet Divanı da dahil olmak üzere “ulus-üstü” kurumlara sahiptir1. AB Antlaşması’nda belirtildiği üzere, üye devletler; AB hukukun üstünlüğü ilkesini benimsemişlerdir. Bu makalede, AB içi ikili yatırım anlaşmalarının AB hukuku ile uyumlu olup olmadığı incelenecektir. Zira, AB içi ikili yatırım anlaşmaları, akit devletler arasında geçerli (inter-se) yatırımcı-devlet tahkim hükümleri barındırmaktadır. Yatırımcı-Devlet tahkimine ilişkin hüküm, Avrupa Birliği’nin İşleyişine Dair Anlaşma (ABİDA)’nın 344. Maddesi2 ile çatışmaktadır. Bu nedenle yatırımcı-tahkim uyuşmazlık çözüm yöntemini içeren AB içi ikili yatırım anlaşmalarının, AB hukukunun üstünlüğü ve özerk yapısıyla uyumu sorgulanır hale gelmiştir. ABAD (Avrupa Birliği Adalet Divanı)’ın Achmea kararı, AB içi ikili anlaşmaların sorgulandığı ilk davadır. Achmea’ dan sonra diğer AB üye devlet mahkemeleri de bu hususu sorgulamaya başlamışlardır. Achmea’ nın önemli bir diğer sonucu ise, bazı AB üye devletleri arasında imzalanan Fesih Anlaşması’dır. Bu Anlaşma, AB içi ikili yatırım anlaşmalarda yer alan yatırımcı-devlet tahkimine yönelik hükümlerin ve sona erme hükümlerinin (sunset clause) kaldırılmasını içermektedir. Bu makalede Achmea’dan başlayarak AB hukukunda yaşanan önemli gelişmeler ortaya konulacaktır. AB hukuku ile AB içi yatırımcı-devlet tahkim hükümleri arasındaki çatışma, uluslararası hukukun çatışma kuralları başta olmak üzere, uygulanabilir kurallar ortaya konularak aydınlatılmaya çalışılacaktır.
Keywords : Avrupa Birliği, Avrupa Birliği Hukuku, AB içi ikili yatırım anlaşmaları, Avrupa Birliği’nin İşleyişine Dair Anlaşma, yatırımcı-devlet tahkimi.