Genezli N Sesinin Çağdaş Türk-Oğuz Lehçeleri Ve Ağızlarındaki Durumu

Authors : İlaha Gurbanlı

Pages : 1-13

Doi:10.59305/ijvuts.1613289

View : 54 | Download : 46

Publication Date : 2025-02-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Makalede, Azerbaycan Türkçesi ve genel olarak Türk lehçelerinde genezli n sesi ve bu sesin türevlerinin tarihsel ve bölgesel varyasyonları ele alınmaktadır. Genezli n sesi, eski Türkçeden günümüze kadar uzanan bir fonetik özellik olarak incelenmiş, zamanla bu sesin farklı bölgelerde ve ağızlarda farklı şekillerde evrildiği belirtilmiştir. Bu sesin düşmesi ya da farklı seslere dönüşmesi (örneğin \\\"ng\\\", \\\"ñ\\\", \\\"y\\\", \\\"ğ\\\", \\\"v\\\" gibi) Türk lehçeleri arasında belirgin farklılıklar yaratmıştır. Makale, Oğuz ve Kıpçak lehçelerindeki genezli n sesinin eski bir dil unsuru olduğunu ve farklı coğrafi bölgelerde bu sesin farklı şekillerde korunduğunu veya kaybolduğunu vurgulamaktadır. Özellikle Azerbaycan Türkçesinin ağızları arasında bu sesin kullanımı açısından dikkat çekici çeşitlilikler bulunmaktadır. Batı ağızlarında genezli n sesi ve birleşik nq sesi aktif bir şekilde kullanılmaktadır. Doğu ve kuzey bölgelerinde ise bu ses ya tamamen kaybolmuş ya da başka seslere dönüşmüştür. Örneğin, Şamahı ve Doğu Azerbaycan bölgelerinde genezli n sesine rastlanmazken, Batı Azerbaycan ağızlarında hem kelime köklerinde hem de eklerde sıkça görülmektedir. Bölgesel farklılıkların yanı sıra, tarihsel-etnik süreçlerin ve göçlerin bu dilsel özelliklerin şekillenmesinde önemli bir rol oynadığı ifade edilmektedir. Ayrıca, \\\"Kitab-ı Dede Korkut\\\" gibi eski Türk yazılı kaynaklarında genezli n ve diğer ses değişimlerinin nasıl ele alındığı da detaylı şekilde analiz edilmiştir. Sonuç olarak, genezli n sesi ve türevlerinin, Türk dillerinin hem tarihsel hem de coğrafi farklılıklarını anlamak için önemli bir anahtar olduğu belirtilmiştir.
Keywords : lehçe, dil, oğuz, türk, genezli n