Özbek Kültürü ve Dil Mirası: Afganistan`da Özbek Lehçesi Eğitimi ve Okuryazarlık

Authors : Sayed Hamidullah Sadat

Pages : 111-130

Doi:10.59305/ijvuts.1615808

View : 65 | Download : 37

Publication Date : 2025-02-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Özbek Lehçesi, Türk lehçelerinden biri olup Özbek Lehçesi ya da Özbek lehçesi olarak da adlandırılır. Orta Asya\\\'nın köklü kültürlerinden biri olan Özbek halkının konuştuğu bu dil, zengin tarihi geçmişi ve edebi birikimiyle dikkat çeker. Günümüzde Özbekistan\\\'ın resmi dili olan Özbek Lehçesi, diğer Türk dilleriyle ortak özellikler taşısa da kendine özgü gramer ve kelime hazinesiyle ayrışır. Bununla birlikte, Özbek Lehçesi yalnızca Özbekistan\\\'da değil, çevre ülkelerdeki Özbek toplulukları arasında da önemli bir kültürel bağ oluşturur. Afganistan’da Özbek Lehçesi, ülkenin kültürel çeşitliliğini yansıtan önemli bir etnik ve dilsel unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu makale, Özbek Lehçesi’nin tarihsel kökenlerini, kültürel bağlamını ve Afganistan’daki güncel durumunu kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. Özbek Lehçesi, yalnızca etnik Özbek topluluğunun ana dili değil, aynı zamanda kültürel kimliğin korunması ve aktarılması açısından da kritik bir role sahiptir. Ancak dilin eğitimde, medyada ve günlük yaşamda kullanımıyla ilgili ciddi sorunlar bulunmaktadır. Özellikle anadil eğitimi, eğitim materyallerinin eksikliği ve medya içeriklerinin yetersizliği, Özbek Lehçesi’nin sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Bu bağlamda, makale hem dilin güçlü yönlerini hem de geliştirilmesi gereken alanları analiz ederek çözüm önerileri sunmaktadır. Araştırmada, demografik veriler ve anket sonuçları ışığında dilin kullanım biçimleri ve beceriler ele alınmıştır. Katılımcıların büyük bir kısmı, okuma ve konuşma becerilerinde kendilerini yetkin görürken, yazma ve dilbilgisi alanlarında gelişime ihtiyaç duyduklarını belirtmiştir. Günlük okuma alışkanlıkları ve Özbek Lehçesi yazılı materyallere erişimin sınırlı olması, dilin günlük yaşamda daha yaygın bir şekilde kullanılabilmesi için gerekli altyapının eksikliğini göstermektedir. Eğitim alanında ise materyal yetersizliği, öğretmen kadrolarının eksikliği ve dil kurslarına olan yüksek talep dikkat çekmektedir. Katılımcıların %79,7’sinin çocuklarına Özbek Lehçesi eğitim aldırmak istemesi ve %89,3’ünün anadil eğitiminin faydalı olduğunu düşünmesi, bu konuda ciddi bir talep olduğunu ortaya koymaktadır. Makale, Özbek Lehçesinin korunması ve geliştirilmesi için öneriler sunmaktadır. Eğitim materyallerinin geliştirilmesi, dil kurslarının artırılması, medya içeriklerinin çeşitlendirilmesi ve yazılı kaynaklara erişimin kolaylaştırılması gibi adımlar öne çıkmaktadır. Ayrıca, devletin bu alanda daha fazla yatırım yapması ve uluslararası iş birliklerinin güçlendirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
Keywords : Afganistan, Özbek Lehçesi, Okuryazarlık, Dil becerileri