İngiliz İstihbaratının Propaganda Kıskacında Türkler: Toynbee`nin The Murderous Tyranny of the Turks Kitapçığı Üzerinden Bir Analiz

Authors : Ayfer Özçelik, Seda Yolaç Nennioğlu

Pages : 262-282

Doi:10.35235/uicd.1577782

View : 268 | Download : 242

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, I. Dünya Savaşı sırasında İngiltere’de Osmanlı Devleti’ne karşı yürütülen propaganda faaliyetlerinin bir parçası olarak İngiliz tarihçi Arnold J. Toynbee tarafından 1917’de kaleme alınan The Murderous Tyranny of the Turks adlı kitapçığı konu edinmektedir. İngiltere’de Başbakan Gladstone döneminde yükselişe geçen Türk ve İslam karşıtlığı, onun takipçileri olan, çoğunluğunu Liberal Parti’ye yakın siyaset, bürokrasi ve aydın çevrelerinden kimselerin oluşturduğu bir grup tarafından yerleşik hale getirilmiştir. Süreç içerisinde devlet politikasına dönüşen bu hâkim görüşün temsilcilerinden biri de Hristiyanlık ve İngiliz kimliğinin üstünlüğü inancına sıkıca bağlı olan tarihçi Arnold J. Toynbee’dir. İngiltere’nin saygın eğitim kurumlarından Oxford Collage’de tarih eğitimi alan Toynbee, buradan mezuniyetinden sonra da itibarı yüksek diğer bir kuruluş, Balliol Collage’de akademisyen olarak göreve başlamıştır. Öte yandan başarılı eğitim hayatı ve parlak kariyeri ile genç yaşta üst düzey İngiliz devlet yetkililerinin dikkatini çekmeyi başarmıştır. Nitekim Toynbee İngiliz istihbarat servisinin bir uzantısı olan ve 1914’te İttifak Devletleri\\\'ne, özellikle de Almanya ve Osmanlı Devleti’ne karşı karalama faaliyetleri üretmek üzere kurulan Wellington House’un (İngiliz Savaş Propaganda Ofisi) kadrolu elemanı olarak çalışmıştır. Gerçekten de “sözlerin mermi, kitle iletişim araçlarının da silah haline geldiği” (Çakı, 2018, s.113) I. Dünya Savaşı’nda, yoğun bir propaganda mücadelesi de söz konusu olmuştur. Bu bağlamda Toynbee, Wellington House’dan gelen talep üzerine 1915-1917 arasında Türk karşıtı ve Ermeni yanlısı yayınlar kaleme almıştır. Bunlardan biri olan The Murderous Tyranny of the Turks’ adlı kitapçıkta, Türk-Müslüman kimliğini aşağılamak ve Hristiyan dünyasını kışkırtmak için Türklerin başta Ermeniler olmak üzere hegemonyası altındaki Hristiyanlara karşı vahşet uyguladığı, onları sistemli bir şekilde katlettiğini iddia etmiştir. Buna karşın mazlum olarak nitelediği Ermeniler ve diğer Hristiyanlardan övgüyle söz etmiştir. Adı geçen kitapçıkta aynı zamanda 1917 yılı İngiliz devlet politikasının gereği olarak, Müslüman Arap ve Kürtleri de söz konusu propagandanın ağına alınmıştır. Önceleri benzer ajitasyon faaliyetlerinde ve yayınlarında aşağılanan, en hafifinden görmezden gelinen Müslüman Arap ve Kürtler, yeni politikalar çerçevesinde, yazar tarafından artık Osmanlı mağduru sömürülen- ezilen özneler olarak gösterilmiştir. Öte yandan aynı kitapçıkta, İngiltere’nin en büyük rakiplerinden biri olan Almanya da Türk-Alman ittifakı üzerinden ağır eleştiriye tabi tutulmuştur. Akademik kimliğinin yanı sıra İngiliz devleti içerisindeki görevleri ve propaganda yazarlığı ile şöhret kazanan Toynbee’nin üzerinde yeterince durulmayan ancak, en az Mavi Kitap’taki kadar yoğun bir Türk karşıtlığının işlendiği The Murderous Tyranny of the Turks, İngiltere’nin 20. Yy. başındaki Türk politikalarını analiz etmek bakımından oldukça dikkat çekici olup, bu bağlamda incelenmeyi hak etmektedir.
Keywords : İngiltere, Osmanlı Devleti, Arnold J. Toynbee, Propaganda, The Murderous Tyranny of the Turks.