AZERBAYCAN TÜRKÇESİ AĞIZLARI ÜZERİNE ETNOLİNGUİSTİK ÇALIŞMALAR

Authors : İlaha Gurbanlı

Pages : 43-54

Doi:10.56387/ahbvedebiyat.1505528

View : 49 | Download : 62

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Azerbaycan Türkçesinin ağızları Azerbaycan dil biliminde çeşitli yönleriyle araştırılmış, teorik ve uygulamalı diyalektoloji eserleri yazılmıştır. Bu makalede ağızların etnolinguistik analizi, ilk kez bu kadar geniş ölçekte bilimsel olarak araştırılmaktadır. Karşılaştırmalı etnolinguistik, bağımsız bir bilimsel alan olarak, dil ve kültürü, dil dışı ve dil içi faktörlerin yanı sıra dil ve toplum gelişimi yasalarını dikkate alarak, bağlantı ve uzlaşma biçiminde tarihsel-karşılaştırmalı bir açıdan inceler. Etnolinguistik inceleme, tarihsel-karşılaştırmalı, tipolojik-karşılaştırmalı, betimleyici, dilsel-kültürel yöntemleri karmaşık bir şekilde dikkate alan poliparadigmatik analizi içerir. Elbette etnolinguistik araştırma yapılırken o dilin veya lehçenin yayıldığı alan, etnik köken, tarihsel gerçekler, sosyal faktörler, onu çevreleyen doğa vb. değerlendirilebilir. Bir bilim alanı olarak etnodilbilimin, etnoloji ve dilbilim ile doğrudan bağlantılı olarak incelendiğine dikkat edilmelidir. Her şeyden önce etnolinguistik, etnos nedir ve onun kültürü ve kültürlerinin dil üzerinde ne kadar etkisi vardır gibi sorulara cevap aranmış ve ağızların oluşumunu sağlayan nedenler ele alınmıştır. Etnolinguistik bir bilim olarak Azerbaycan dil biliminde ayrıca incelenmemiştir. Bu çalışmada etnolinguistik metotlardan yararlanılarak, Azerbaycan Türkçesinin ağızlarının sözlüğünde tezahür eden etnik dil özellikleri incelenmiştir. Bu bilim alanının tarihi nispeten gençtir. Bildiğimiz gibi, etnos ve onun dille ilişkisi yirminci yüzyıl zekâsının bir ürünüdür. Dil ve etnik köken arasında gerçekten doğrudan psikolojik bir bağ var mıdır, yoksa gözle görülür bağlar sadece bir tesadüf müdür? Araştırmada tüm Türk lehçeleri göz önünde bulundurularak karşılaştırma yapılmış ve elde edilen sonuçlar ortaya konulmuştur.
Keywords : Dil, Ağız, Tarih, Etnolinguistik, Dil Bilimi.