18. Yüzyıl Mektup Geleneğini Hüsn ü Aşk Üzerinden Okumak

Authors : Aysun Sungurhan

Pages : 273-288

Doi:10.58648/inciss.1465475

View : 48 | Download : 54

Publication Date : 2024-11-14

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanların duygu, düşünce ve sorunlarını, istek ve dileklerini, çevresinde olup bitenleri yakınlarına iletmek amacıyla kullandıkları en eski haberleşme araçlarından biri mektuptur. Tarihî süreç içerisinde mektup, bir edebî tür ve anlatım tekniği hâline dönüşmüştür. Klasik Türk Edebiyatında manzum, mensur ve manzum-mensur olarak yazılmış çok sayıda mektup bulunmaktadır. Bu mektupların bir kısmı münşe’ât mecmualarında, bir kısmı divanlarda ve mesnevilerdedir. Osmanlı Devleti’nin gerileme devri olan 18. yüzyıl Klasik Türk Edebiyatının alışılagelmiş düzenini koruduğu; bunun yanı sıra mahallî konuların, günlük hayatın edebî ürünlere daha fazla girmeye başladığı bir dönemdir. 18. yüzyılın büyük şairlerinden Şeyh Gâlib, 1783’te altı ay gibi kısa bir sürede alegorik anlatım tarzıyla kaleme aldığı Hüsn ü Aşk mesnevisinde, yarattığı hayali kahramanlar çerçevesinde yerli malzemeyi işlerken, olay örgüsü içerisinde ayrılık yaşayan iki âşığın birbirlerine yazdıkları iki mektuba yer verir. Mesnevide bu mektupların dışında biri kalem Mecnûn’undan hayal Leylâ’sına gönderilmiş; diğeri ise Aşk’tan Hüsn’e gönderilememiş, sadece söze dökülebilmiş iki mektup daha bulunmaktadır. Hüsn ü Aşk’ta kahramanların ağzından söylenen mektuplara onların duygu ve düşüncelerinin yanı sıra dönemin yaşam biçimi, din ve ahlak anlayışı, inanç ve dünya görüşü, gelenek ve görenekleri yansımıştır. Bu çalışmada Klasik Türk Edebiyatında yer alan mektuplar üzerinde kısaca durulurken, Hüsn ile Aşk’ın birbirlerine yazdıkları mektuplar ve diğer mektuplar değerlendirilmiş; bu mektuplardan hareketle dönemin zihniyeti ve mektupların iki aşığın duygu, düşünce, tavır ve davranışlarına nasıl yön verdiği tespit edilmiştir.
Keywords : Hüsn ü Aşk, Mektup, Zihniyet, Şeyh Gâlib, 18 yüzyıl