Modern Hukuk ve İslam’da Vatandaşlık Kavramının Hukukî Temeli

Authors : Ali Aslan TOPÇUOĞLU

Pages : 185-216

View : 22 | Download : 20

Publication Date : 2012-07-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bir kişinin belirli devlete aidiyetini ifade eden vatandaşlık kavramının hukukî temelinin ne olması gerektiği hususu ilk çağlardan itibaren toplumların meşgul oldukları konulardan birini oluşturmaktadır. Nitekim vatandaşlık kavramının tarihi gelişim süreci olarak ilk çağlarda din, vatandaşı yabancıdan ayıran en önemli faktör olmuş ve bu vatandaşlık vasfı, genellikle doğum yolu ile babadan çocuğa intikal etmiştir. “kan esası” na dayalı bu vatandaşlık anlayışından kesin olarak vazgeçilmesi, üç-dört yüzyıllık bir zamanı almıştır. Orta çağda da vatandaşlık, feodalite felsefesine uygun olarak toprağa bağlılığın bir ifadesi şeklinde ortaya çıkmıştır. Aslında bu devirlerde şahsın, doğduğu toprağın senyörüne bağlılığı, vatandaşlığın temelini teşkil etmiştir. Bu nedenle ilk devirlerde sadece “kan esası” na göre kazanılan vatandaşlık, “toprak esası”na bağlanmıştır. İslâm hukuku literatüründe ise vatandaşlık anlamında bir kavram bulunmamaktadır. Ancak ilk dönemlerde bu kavramı ifade eden, “ehlüdâri’l-İslâm” veya “ehludârinâ”, sonraki kaynaklarda ise “tabiîyet” veya“cinsiyye” terimleri, devlete siyasî ve hukukî olarak bağlı bulunan insanları ifade etmek için kullanılmıştır. Modern devlet anlayışıyla kavramsal nitelikte çok daha belirginlik kazanmış olan vatandaşlık anlayışı, belirli bir tarihi gelişim sürecinden geçerek bugünkü halini almıştır
Keywords : Hukuk, İslam Hukuku, Roma Hukuku, Devlet, Vatandaşlık