12 Mart Dönemi’nde Hukuk: Tanıklık Edebiyatı Bağlamında Bir İnceleme

Authors : Rıdvan Değirmenci

Pages : 367-398

Doi:10.34246/ahbvuhfd.1403099

View : 64 | Download : 79

Publication Date : 2024-04-18

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk hukuk zihniyeti ve kültüründe yaşanan değişimin edebi eserler dışarıda bırakılarak tam anlamıyla anlaşılması mümkün değildir. Türk hukukunun Türk toplumu ile birlikte yaşadığı derin kriz zamanlarından birisi olan 12 Mart darbe dönemine dair edebi eserler dönemin hukuk atmosferine dair izler barındırmaktadır. Çalışmada, 12 Mart romanları çerçevesinde işkence tanıklıkları, hukukun amacı ve işlevi ile politik şiddetin hukuka etkileri başlıkları incelenmektedir. Türk üniversitelerinin uzun yıllar fikir ve ifade hürriyeti bakımından gereken iklimden uzak kalması Türk fikir hayatında edebiyatın önemli bir işlev görmesine sebep olmuştur. Bu sebeple işkence tanıklıklarını, sınıf mücadelesi bağlamında hukukun eleştirisi, politik şiddet ile birlikte ortaya çıkan sorunları tartışmak, edebi eserleri merkeze almayı gerektirmektedir. Edebi tanıklıklar, toplumun geçirdiği dönüşümleri mühürlemesi sebebiyle hukuk anlayışına yönelik çalışmalarında edebiyat sosyolojisinden yararlanmayı zaruri kılmaktadır. 12 Mart döneminde yaygınlaşan şiddet hareketleri sebebiyle özgürlük güvenlik dengesinin bozulması hukuku ilkeler zemininde tartışma imkanını ortadan kaldırmıştır. 12 Mart döneminde, sol tandanslı silahlı terör örgütleri ile mücadelede işkence ve insanlık dışı muamele fiiller yaygın şekilde uygulanmıştır. İnsanlık dışı fiillerinin fertler üzerinde yarattığı tahribat ve psikolojik etkiler 12 Mart romanlarında geniş yer bulmuştur. 12 Mart romanlarında hukukun amacı ve işlevine yönelik sorgulamalara da geniş yer verilmiştir. 12 Mart romanlarında hukuk, iktidar ve sermaye sahiplerinin lehine işlemekle itham edilmiştir. Son olarak politik şiddetin hukukla ilişkisi 12 Mart romanlarında görülebilir. Şiddetin politikada bir araç olarak benimsenmesi, sol düşüncede yarattığı dönüşüm ve sağın şiddet motivasyonu romanlarda müşahede edilebilir. Tanıklık edebiyatı bağlamında 12 Mart romanları, hukukun otoriter yönetimlerce temel hak ve hürriyetlere nazaran devlet güvenliğini öncelemesiyle ortaya çıkan etkileri ve dönemin hukuk zihniyetini bugüne aktarmaktadır
Keywords : hukuk ve edebiyat, işkence, kanunlaştırma, darbe, devrim