Fergana Bölgesinde Yeni Bulunan Köktürk Yazıtı Üzerine

Authors : Tuba TOMBULOĞLU, Gaybullah BABAYAR

Pages : 395-417

Doi:10.38015/sbyy.1220082

View : 14 | Download : 10

Publication Date : 2022-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Dünyanın çeşitli yerlerinde bulunan Eski Türk yazıtlarının sayısı her geçen gün artmaktadır. Başta Orhun-Yenisey yazıtları olmak üzere Doğu Avrupa’ya kadar Eski Türk yazıtlarının izini sürmek mümkündür. Ancak her yazıtın kendine özgü yazılış şekli olduğundan dolayı çözümlenemeyenler de mevcuttur. Yakın bir tarihte Özbekistan’ın Fergana bölgesi Nemengan Vilayeti Çartak ilçesi Karabağ köyünde büyük çaplı seramik kaplar bulunmuştur. Karabağ yazıtı olarak adlandırdığımız buluntulardaki kapların içerisinde en dikkat çekici olanı seramik bir kadehtir. Kadehin sırtında 4 işaretten oluşan yazı bulunmaktadır. Bahse konu yazı, eski Türk yazıtlarında kullanılanları andırmaktadır. Ancak bazı harflerin farklı yazıldığı tespit edilmiştir. Eski Türkçe yazılı eserler açısından Fergana bölgesi ayrı bir yere sahiptir. “Fergana grubu” olarak da adlandırılan yazı grubundaki eserler küçük çaplı buluntulardan oluşmaktadır. Fergana bölgesindeki yazılar bilim dünyasına Orhun-Yenisey yazıtlarından çok sonra neredeyse 20. yüzyılın ikinci yarısında kazandırılmıştır. Bölgenin Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan arasında bulunması çalışmaların geç başlamasının en önemli sebebidir. Fergana’daki eski Türkçe yazıları bilim âlemine ilk tanıtan bilim adamları Terenojkin, Malov, Masson’dur. Ayrıca bu konuda Klyaştorniy’nin çalışmaları oldukça dikkate değerdir. Günümüzde Özbekistanlı bilim adamlarının da Fergana yazıtları üzerine çalışmalarının bir hayli arttığı gözlenmektedir. Fergana vadisinde bulunan Munçak-tepe insert ignore into journalissuearticles values(Nemengan);, Kuva, Aval insert ignore into journalissuearticles values(Fergana);, Lombi-tepe insert ignore into journalissuearticles values(Andican);, Şora-başar, Şamirza-tepe, Oş, Celalabad, Aşt ve İsfara’daki eski şehir kalıntılarında sürdürülen arkeolojik kazılar sonucunda bulunmuş seramik eşyalar üzerine epigrafi çalışmaları yapılmıştır.
Keywords : Fergana, Köktürk, Yazıt