Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı Türkçesinde bazı gereklilik kipi işaretleyicileri

Authors : Mehmet Malik BANKIR

Pages : 667-694

View : 20 | Download : 24

Publication Date : 2023-10-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçe dil bilgisi kitaplarında diğer yapım ve çekim ekleri gibi fiil çekim ekleri de önemli bir yer tutmaktadır. Fiillere getirilen bu ekler, şekilsel ve anlamsal açıdan önem arz etmektedir. Gerekli fiil çekim eklerini üzerine alan fiiller, çekimli duruma gelir ve cümlenin yüklemini oluştururlar. Bu ek veya biçim birimler, ifadede duygu ve düşünceyi belirlemede rol oynarlar. Genel anlamda geleneksel dil bilgisi bakış açıyla kategorileştirilen yapıda şahıs ekleri dışındaki kipler, haber ve tasarlama kipleri şeklinde iki kısımda incelenmektedir. Tasarlama kipleri her dilde olduğu gibi Türkçede de ihtiyaca göre anlam genişlemesine, gelişmesine ve göreceli anlamlara sahip ekler arasındadır. Bu çalışmada, kip ve kipliğin tarihî gelişimi ve yöntemleri kısaca özetlendikten sonra, Eski Anadolu ve Osmanlı Türkçesinde kullanılan bazı gereklilik kipleri üzerinde duruldu. Yapılan inceleme sonunda bu dönemlerde gereklilik oluşturmak için gereklilik kategorisinin, biçim birim ve sözlük birim açısından makale sınırlarını aşan bir alternatifinin olduğu gözlemlendi. Gerekliliğin sözlük birimsel yönü hariç tutulup sadece biçim birimsel olarak -A gerek, -mAK gerek, -sA gerek ve -mAlI yapıları üzerinde duruldu. Modern dil bilim çalışmalarına uyarlanılarak yapılan incelemede bu dönem gereklilik yapısının bir dilin gerektiği normları içinde barındırdığı tespit edildi. Tespit edilen hususlardan biri de -Up gerek yapılı ifadelere temkinli yaklaşmak gerektiği hususu oldu. Şekilsel olarak art arda gelen -Up biçim birimi ile “gerek” kelimesinin farklı yapılar içerisinde olabileceği düşüncesi, göz ardı edilmemesi gerektiği dikkatlere sunuldu.
Keywords : Gereklilik, Zorunluluk, Olasılık, Tasarlama, Kip ve Kiplik