MİLLİ HAVACILIĞI KURMA YOLUNDA BERLİN BÜYÜKELÇİSİ KEMALETTİN SAMİ PAŞA’NIN GİRİŞİMLERİ: JUNKERS TAYYARE FABRİKASI ÖRNEĞİ

Authors : Mahmut BOLAT, Yasin ÖZTÜRK

Pages : 255-279

Doi:10.47088/utad.1111658

View : 16 | Download : 6

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye’de cumhuriyetin ilanı sonrası kalkınma hamlelerinden birisi de hava harp sanayii alanında gerçekleştirilmeye çalışılmış ve Millî Hava Harp Sanayii kurmak hedeflenmiştir. O dönemde Türkiye’nin mevcut teknolojik ve ekonomik durumu böyle bir sanayii oluşturmaya yeterli olmadığından bu eksiklik bu noktada ileri ülkelerle iş birliği ile giderilmeye çalışılmıştır. Bu konuda tercih edilen ülke de Almanya olmuştur. Almanya ile I. Dünya Savaşı sonrası kesilen ilişkiler Cumhuriyet döneminde tekrar resmi olarak kurulmuş ve Almanya’nın hava harp sanayisindeki tecrübesinden faydalanma yoluna gidilmiştir. Bu doğrultuda Almanya’ya gönderilen heyet dönemin Berlin Büyükelçisi Kemalettin Sami insert ignore into journalissuearticles values(Gökçen); Paşa’nın girişimleri ile 1925’te Almanya’nın Junkers Uçak Fabrikası ile anlaşma sağlamış ve Junkers ile kurulan ortaklık neticesinde Türkiye’de “Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi insert ignore into journalissuearticles values(TOMTAŞ);” kurulmuş ve bu şirket üzerinden 1926’da Kayseri Uçak Fabrikası oluşturulmuştur. Fakat Junkers firmasının bu dönemde Rusya’da yaptığı yatırımlar sonucu girdiği ekonomik dar boğaz, uçak fabrikasının faaliyetlerine engel olmuş ve bundan doğan anlaşmazlıklar sonucu da fabrika 1928 yılında kapatılmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’de millî bir hava harp sanayii oluşturma çabaları, bu doğrultuda Alman Junkers firması ile yapılan ortaklık ve bu ortak girişimin gerçekleştirdiği faaliyetler ve sonuçları; nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi metodu ile konu ile ilgili arşiv belgeleri ile telif ve tetkik eserler kullanılarak kaleme alınmıştır.
Keywords : Almanya, Junkers, Kemalettin Sami Gökçen, Paşa, Milli Hava Harp Sanayii, TOMTAŞ Kayseri Uçak Fabrikası