ẔAḪÎRE-İ ḪÂREZMŞÂHÎ’DE AHLÂT-I ERBAA

Authors : Meryem Doygun Günaydin

Pages : 483-492

View : 58 | Download : 111

Publication Date : 2023-10-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Hârezmşahlar devleti zamanında tıp ve tababet konusunda yeterince bilgi bulunmadığı gibi bu zamanda yetişen tabipler ve tıp dünyasına katkılarını tespit etmek kaynakların yetersizliği sebebiyle de bir hayli zordur. Bu sebeple yeni tıp kitaplarının ya da ilim âlemince yeterince teveccüh gösterilmemiş kaynakların tespiti, Hârezmşahlar döneminde tıbba dair gelişmeleri takip edebilmek ve değerlendirmeler yapabilmek adına oldukça önemlidir. Hârezmşahlar döneminin hekimi ve cerrahı İsmâil b. Hasan Cürcânî (ö. 531/1137) ve pek çok tıp kitabı arasında kendisine şöhret kazandıran Ẕaḫîre-i Ḫârezmşâhî adlı eseri bu boşluğu doldurmaya fayda sağlar. Tıp ilimleri ve cerrahlığa dair önemli kapsamlı bilgiler içeren eser, humoral patoloji teorisi denilen ahlât-ı erbaa’dan (أخلاط أربعه) noksan değildir. İnsan bedeninde bulunan dört hılt (kan, balgam, sevda, safra) ve bunların karışımının insan bedenindeki tesirleri Ortaçağ İslam tıbbının da ilgilendiği bir mesele olmuştur. Bu çalışma Ẕaḫîre-i Ḫârezmşâhî’de ahlât-ı erbaa’nın işlenişini, tıp eserlerindeki ahlât-ı erbaa ile mukayese ederek benzerlikleri ve farklılıklarıyla ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Keywords : İsmâil b Hasan Cürcânî, Ẕaḫîre i Ḫârezmşâhî, Hârezmşahlar, Tıp, Ahlât ı Erbaa