NEV’Î YAHYA EFENDİ’NİN BİLGİ ANLAYIŞI

Authors : İbrahim Korkmaz, Yüksel Göztepe

Pages : 362-385

View : 87 | Download : 75

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İlk eğitimini Halvetî şeyhi olan babası Pîr Ali’den almış olan Malkaralı Nev’î Efendi daha sonra İstanbul’a giderek iki kardeş olan Karamanî Ahmet ve Mehmed Efendiden ders almıştır. Eğitiminin ardından müderris olan Nev’î, Gelibolu ve İstanbul’daki çeşitli medreselerde müderrislik yapmıştır. 1590 yılında III. Murad tarafından Şehzade Mustafa’nın hocalığına tayin edilmiş uzun süre şehzadelere ders vermiştir. Bu görevi III. Mehmed zamanında da sürmüştür. III. Murad’ın büyük teveccüh gösterdiği Nev’î, hükümdarın bazı idari konularda müşavirliğini de yapmıştır. 1599’da İstanbul’da vefat etmiştir. Divan sahibi bir şair olan Nev’î edebî eserlerin yanı sıra tasavvuf, kelam, mantık gibi ilimlerde telifâtı bulunan Osmanlının yetiştirdiği önemli bir ilim adamıdır. Makalede Nev’î’nin bilgi nazariyesi ve bu konudaki tasavvufî bilginin farklı yönleri ve nasıl bir role sahip olduğu konusu ele alınmıştır. Müellif bilgi konusuna kimi zaman hikmet, kimi zaman mârifet, kimi zaman da hakîkat kavramlarıyla işaret etmiş, bunların ilim kavramından daha kapsayıcı ve kuşatıcı olduğuna dikkat çekmiştir. Zira ilim kavramını zâhirî bilgiler, eşyanın hadlerini, hâssasını, birtakım hükümlerini ve levâzımını bilmek için kullanırken, mârifet ve hakîkat kavramını bâtınî bilgiler ve ilm-i ilâhî hakkından malûmat sahibi olmak, riyâzet ve mücâhede yöntemi esas alınarak vasıtasız olarak kalpte ortaya çıkan vehbî bilgiler için kullanmıştır. Hikmete gelince, hikmeti eşyanın hakikatlerini nefsü’l-emrde olduğu hâl üzere bildiren ilim ve muktezâsı ile ameldir ki, şerîattır şeklinde değerlendirmiştir.
Keywords : Tasavvuf, Nev’î, Bilgi, Hikmet, Tezekkür, Mârifet