PARADİGMA VE SOSYOLOJİ İLİŞKİSİ: SOSYOLOJİNİN TARİHSEL SÜRECİ ÜZERİNDEN EPİSTEMOLOJİK BİR OKUMA

Authors : Selin Dal

Pages : 294-308

View : 28 | Download : 14

Publication Date : 2025-03-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Bilimsel Devrimlerin Yapısı eserinin özgün yanı, Thomas Kuhn’un bilim teorisinin merkezindeki paradigma kavramına dayanmaktadır. Eserde paradigma, birden çok anlama gelecek şekilde kullanılmıştır ve bu anlamlardan bazıları sosyolojik türdedir. Bu durum, paradigmayla biçimlenen bilim teorisinin de sosyolojik türde olmasına yol açmıştır. Kuhn’un bilim teorisi, pozitivist temelli teorilerden bu yanıyla farklılaşmıştır ve böylece bu teorinin, sosyal bilimlerin ve bu çalışmada irdelenmiş olan sosyolojinin tarihsel gelişimini (teorik ve metodolojik) açıklamaya uygun olduğu düşüncesi doğmuştur. Çalışma boyunca yapılmış olan epistemolojik okuma, alanın entelektüel köklerinde de yer almış olan bu kabulü incelemeyi amaçlamaktadır. Paradigmayla somutlaştırılan, bilim insanlarının tarihsel süreç boyunca ortaya koydukları etkinliğin, sosyolojinin bir bilim olarak kurulduğu on dokuzuncu yüzyılıyla ne denli uyum içinde olduğu sorgulanmıştır. Bu çalışmanın çıkış sorusu; paradigma ve sosyoloji uzlaştırılabilir midir, olmuştur. Kuhn’un bilim teorisinin somutlaştığı bilimsel süreç ile sosyolojinin tarihsel süreci karşılaştırılarak sosyolojinin paradigmayla temellenen olağan bilim aşamasını yaşamadığı sonucuna varılmıştır. Bu durum sosyolojinin “özgün” yanından kaynaklanmaktadır. Sosyoloji hâkim paradigmanın olmadığı, çok sesli/çok paradigmalı bir bilimdir. Bu nedenle alandaki sosyologların paradigmayı ve sosyolojiyi uzlaştırma denemeleri de benzer bir sonuç vermiştir. Dolayısıyla paradigma ve sosyoloji uzlaştırılabilir midir sorusuna hayır yanıtı verilmiştir. Bu uzlaşmazlığın görünür kılınmasıyla sosyologların kendi alanlarının gelişim sürecini açıklayacak bir bilim modeli ortaya koymak adına cesaretleneceği, bu doğrultuda da sosyolojiyi doğa bilimlerden farklı bir disiplin olarak meşru kılan temellerin yeniden inşa edileceği düşünülmektedir.
Keywords : Kuhn, Paradigma, Sosyoloji, Çatışma, Çok Paradigmalılık