“ESRÂRÜ՚L-VUḌÛ” ÜÇGENİ: SEYYİD YAHYA EŞ-ŞİRVÂNÎ, CEMÂL EL-HALVETÎ VE İBRÂHİM GÜLŞENÎ

Authors : Feride Seyitova

Pages : 1-16

Doi:10.59182/tudad.1546934

View : 38 | Download : 48

Publication Date : 2025-01-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Halvetîlik sufi tarikatları içerisinde en çok şubeye sahip, geniş coğrafyada yayılmış, günümüze kadar varlığını sürdüre gelmiş bir türk tarikatıdır. Azerbaycan՚ın Şemahı ilçesinde Pir Ömer Halvetî tarafından esası konulan, daha sonra Şirvanlı Yahya tarafından müesseseleştirilen bu tarikat Türk edebiyatına da önemli katkılar sunmuş, klasik Doğunun üç dilinde yazılmış manzûm ve mensûr tasavvufî risaleler sufilerin tekâmül tecrübesini günümüze ulaştırmıştır. Makalemizde edebî-tasavvufî mirasımızdan bir eser – üç Halvetî şeyhinin kalemini birleştiren, abdestin bâṭınî mânâlarından bahseden “Esrârü՚l-Vuḍû” risalesinden bahsedilmektedir. Bu risale ilk önce Seyyid Yahya tarafından Farsça, nesir olarak “Mâ lâ budde bâṭınıyye” ismi ile yazılmış, abdest ve namazın bâṭınî yönlerine ışık tutması hasebiyle sufiler arasında “Esrârü՚l-Vuḍû ve՚ṣ-Ṣalât” ismiyle tanınmış ve günümüz yazma eser kataloglarında da bu isimle tescil edilmiştir. Bu eserden ilhamlanan Seyyid Yahya՚nın müridinin (Bahâeddîn Erzincânî) müridi, Halvetiyye՚nin Cemâliyye kolunun kurucu piri Cemâl el-Halvetî mezkur eserdeki konuyu daha detaylı biçimde ele alarak “Esrarü՚l- Vuḍû” isimli Arapça mensur bir risale kaleme almıştır. Onun çağdaşı, yine Seyyid Yahya՚nın müridinin (Dede Ömer Rûşenî) müridi, Halvetiyye՚nin Mısır kolu Gülşeniyye՚nin şeyhi şair İbrahim Gülşenî de bu eserden etkilenerek Arapça Dîvanının ilk kasidesinde abdest ve namazın bâṭınî anlamlarını açıklamıştır. Makalede bu üç eserin konu ve olay örgüsü yönlerinden incelenmesi sonucunda elde edilen sonuçlar takdim edilmiştir.
Keywords : Halvetilik, Seyyid Yahya eş-Şirvânî, Cemal el-Halvetî, İbrâhim Gülşenî, Esrârü՚l-Vudû, Tasavvuf