ئۇيغۇرچە –تۈركچە ماقال-تەمسىللەر توغرىسىدا سېلىشتۇرما تەتقىقات

Authors : Zulhecce ABDUREŞİT

Pages : 336-357

Doi:10.30563/turklad.420655

View : 21 | Download : 7

Publication Date : 2018-06-20

Article Type : Research Paper

Abstract :ماقال-تەمسىللەر مەيلى قايسى مىللەتكە تەۋە بولسۇن، ئوخشاشلا شۇمىللەت خەلقىنىڭ ئەقىل پاراسىتىنىڭ جەۋھىرى ۋە شۇ مىللەت مەدەنىيىتىنىڭ مەھسۇلى. ھەرقايسى مىللەت ماقال-تەمسىللىرىنىڭ شۇ مىللەت خەلقى ئارىسىغا كەڭ تارقىلىپ،  ئەۋلادتىن ئەۋلادقا داۋاملىشىپ، ئۇمۇميۈزلۈك ئىشىلتىلىشىنىڭ سەۋەبىنى ئۇنىڭ كەڭ ئەمگەكچى خەلق تۇرمۇشى ۋە ئەمەلىيىتىنى ئەكس ئەتتۈرگەنلىكى ۋە ئاساس قىلغانلىقىدىن باشقا يەنە مەزمۇنىنىڭ چوڭقۇر، تىلىنىڭ ئىخچام، ئوبرازلىق، يۈكسەك دەرىجىدە يېغىنچاق بولۇشى، ئىستىلىسىتىكىلىق ۋاستىلەردىن ئۈنۈملۇك، جايىدا پايدىلىنىپ، خەلق ئېغىز تىلىغا تېخىمۇ يېقىنلاشتۇرغانلىقىدىن ئايرىپ قاراشقا بولمايدۇ. ماقال-تەمىسىللەردە تۈرلۈك ئىسىتىلىستىكىلىق ۋاستىلەرنىڭ ئۇستىلىق بىلەن ئىشىلتىلىشى ماقال-تەمسىللەرنىڭ مۇھىم ئالاھىدىلىكلىرىنىڭ بىرى بولۇپ ھىسابلىنىدۇ. ھەرقايسى مىللەت ماقال-تەمسىللىرىدە قوللىنىلغان ئىستىلىستىكىلىق ۋاستىلەر بىر تەرەپتىن ماقال-تەمسىللەرنىڭ تىل گۈزەللىكىنى ئاشۇرغان بولسا، يەنە بىر تەرەپتىن مەزمۇنىنى تېخىمۇ ئېنىقلىققا، چۇڭقۇرلىققا ئىگە قىلغان. نەسىھەت تۈسىنى ئالغان شۇنداقلا پەلسەپىۋىلىككە ئىگە بولغان چوڭقۇر پىكىرلەر ئۇستىلىق بىلەن ھەرخىل ئىپادىلەش ۋاستىلىرى، يەنى يۇمۇرلۇق ۋە ئوبرازلىق تىلدىن پايدىلنىپ ئىپادىلەنگەن بولۇپ،  كىشىگە چەكسىز گۈزەللىك تۇيغۇسى ۋە ئىلھام بەخىش ئىتىدۇ. مەزكۇر ماقالە   ، ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىككى توملۇق ئىزاھلىق ماقال-تەمسىللىرى ۋە تۈرك تىلىنىڭ بىر توملۇق ماقال-تەمسىللەر لۇغىتى،  شۇنداقلا نەزەرىيىۋى تىلشۇناسلىق، ئىجتېمائىي تىلشۇناسلىق،  ئىستىلىستىكا نەزەرىيلىرى ئاساس قىلىنىپ ， .ئۇيغۇر تىلىدىكى ۋە تۈرك تىلىدىكى ماقال-تەمسىللەر ۋە ئۇلارنىڭ مەزمۇن ۋە شەكىل جەھەتتىكى ئالاھىدىلىكلىرى ئىككى مىللەتنىڭ تاللانغان تىل ماتىرىياللىرى ئاساسىدا چۇشەندۈرۈلۇپ سېلىشتۇرۇلدى
Keywords : ماقال تەمسىللەر, ئىسىتىلىستىكىلىق ۋاستىلەر, پەرق ۋە ئوخشاشلىق