KUMAN BİLMECELERİNİN SÖZ VARLIĞI VE DİL HUSUSİYETLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Galip GÜNER

Pages : 16-41

Doi:10.30563/turklad.744950

View : 20 | Download : 11

Publication Date : 2020-06-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçenin derlemeye dayalı ilk bilmeceleri 13. yüzyılın sonu ile 14. yüzyılın başlarında yazıldığı tahmin edilen Codex Cumanicus’un 60a-60b sayfalarında kaydedilmiş olan dördü cevapsız 47 adet bilmece metnidir. Bu bilmeceler eserin Alman defteri dediğimiz ikinci cildinde yer alırlar ve doğrudan Kumanlar arasından derlenmiş olmaları bakımından son derece önemlidirler. Daha açık bir ifadeyle anonim oldukları için halk edebiyatı ürünlerinin geçmişte çok fazla yazıya aktarılmadıkları düşünüldüğünde bu bilmeceler Türk bilmece geleneği içerisinde daha öncesine ait Türkçe bilmece metinlerinin bulunmaması sebebiyle oldukça değerlidirler. Bu çalışmada doğrudan Kıpçaklar arasından derlendikleri için çok fazla özel söz varlığına sahip olduğunu bildiğimiz bilmeceler ayrıntılı bir dil incelemesine tabi tutulmuştur. Pek çoğu tek örnek olan kelimelerin tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki izleri sürülmüştür. Ayrıca bilmecelerde görülen ve halis Kıpçak Türkçesinin hususiyetlerini yansıtan fonetik ve morfolojik veriler de ortaya konulmaya çalışılmıştır. Dil hususiyetlerinin metin bağlamında daha iyi anlaşılabilmesini sağlamak için bilmece metinleri de çalışmaya eklenmiştir. Ardından her bilmecede Kıpçak Türkçesi için önemli olduğunu düşündüğümüz kelimeler ve gramer hususiyetleri değerlendirilmiştir.
Keywords : bilmece, Codex Cumanicus, fonetik, morfoloji