GÜNEY AZERBAYCAN TÜRKÇESİNDE BİR EDİLGENLİK İŞARETLEYİCİSİ: -mAK ol-

Authors : Talip DOĞAN

Pages : 19-27

Doi:10.30563/turklad.1104970

View : 16 | Download : 9

Publication Date : 2022-06-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Güney Azerbaycan Türkçesinde -mAK ol- yapısı, esas itibarıyla bir edilgenlik işaretleyicisidir. Fiil + -mAK ol- dizilişindeki yapının hem olumlu hem de olumsuz çekimleri kullanımdadır. Bu yapıda çoğunlukla odaksıl olmayan ve her zaman, sürekli olan olayların sunulmasında kullanılan -insert ignore into journalissuearticles values(y);insert ignore into journalissuearticles values(A);r, -insert ignore into journalissuearticles values(y);insert ignore into journalissuearticles values(X);r ~ -insert ignore into journalissuearticles values(y);insert ignore into journalissuearticles values(X);rI / -mAz ~ -mAs, -mXr ~ -mXrI geniş ve şimdiki zaman eklerine yer verilmektedir. -mAK ol- yapılı cümlelerde genellikle düsturlar, kurallar, genel kabuller, gelenekler, yasaklar vb. yargılar bildirilmektedir. Bu cümlelerde edilgenliğin yanında ayrıca bağlama göre yeterlilik, yetersizlik ve gereklilik kiplik anlamları da aktarılmaktadır. -mAK ol- yapısıyla edilgenliğin bildirilmesi Türkiye Türkçesinde de bulunmaktadır. İki lehçe alanı arasında söz konusu yapının kullanım sınırları ve işlevleri bakımından birleşen ve ayrılan özellikler vardır. Türkiye Türkçesinde de -mAK ol- yapısından sonra genellikle -Ar ~ -Xr ~ -r / -mAz geniş zaman ekleri getirilmektedir. Fakat Türkiye Türkçesinde -mAK ol- yapısı, hem olumlu hem de olumsuz fiillerden sonra kullanılmaktadır. Olumsuz çekimli -mAK ol- yapısı, olumlu fiile eklendiğinde edilgen-olumsuz anlamda fiil; olumsuz fiile eklendiğinde ise edilgen-olumlu anlamda fiil ortaya çıkmaktadır. Türkiye Türkçesinde -mAK ol- yapılı edilgenlikle gereklilik kipliği de sunulmaktadır.
Keywords : Çağdaş Türk lehçeleri, Güney Azerbaycan Türkçesi, edilgenlik, yeterlilik, yetersizlik