ÖZBEK HALK İNANIŞLARINDA YAŞAYAN HAYVAN KÜLTÜ

Authors : Zehra Işik

Pages : 511-521

Doi:10.30563/turklad.1347424

View : 88 | Download : 104

Publication Date : 2023-12-20

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanlar, ilk anlardan beri hayvanlarla iç içe bir yaşam sürmüştür. Bazı hayvanlar insanların hayatında kolaylık sağlarken bazılarına karşı bir savunma mekanizması oluşturulmuştur. İnsanın toplum içinde ya da dışında varlığını sürdürebilmesi için hayvanlar büyük bir öneme sahiptir. Bölgeden bölgeye değişkenlik gösteren bu inanışların tek bir formunun olması mümkün değildir. Örneğin bir hayvan, bir toplumda olumlu anlamlara sahipken başka bir toplumda olumsuz anlamlara sahip olabilir. Dolayısıyla inanışlar da bu bakış açılarına göre şekillenir. Zaman içerisinde oluşan doğa olayları ve gündelik yaşamda bazı şeyleri anlamlandırma çabaları, insanlar arasında bir arayışa sebep olmuştur. Bu arayışın sonucunda ortaya çıkan inanışlar, hayatı anlamlandırma noktasında kolaylık sağlamıştır. Böylece insanın varlığını sürdürebilmesi açısından inanışların çeşitlenerek hayatı kolaylaştırdığı görülmüştür. Geçimlerini hayvancılıkla sağlayan Özbek Türkleri, hayatlarını hayvanlarla paylaşmıştır. Merasimlerde uygulanması gereken bazı ritüeller, hayvan takvimine göre şekillenmiştir. Halk arasında "Çorva Hisobi” olarak bilinen bu takvim, hayvanlarla ilgili düşüncelere kaynaklık etmesi bakımından önemlidir. Genel olarak öküz, inek, koyun, kuzu, koç gibi hayvanlarla ilgili inanışların yer aldığı bu takvime göre bir hayvan kültürü oluşturulmuştur. Kam anlatılarında kamlara yardım eden ruhlar arasında hayvan ruhları da vardır. Hayvan-ata inanışı Türk dünyasında olduğu gibi Özbek Türkleri arasında da kendisine yer bulmuştur. Çalışmada bahsedilen hayvanların birçoğunun adı ayrıca takvimlerde zamanı belirlemek amacıyla kullanılmıştır. Hayvanlarla ilgili inanışların kökenine bakılarak hayvan kültüyle ilgili bilgilere ulaşmak amaçlanmıştır. Bu çalışmada ilk olarak yazılı kaynaklardan hareketle Özbek halk inanışlarının durumu incelenmiştir. Daha sonra günlük yaşamda yer alan çeşitli inanış ve uygulamalarda hayvanların durumları hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmada genel olarak Özbek Türklerinde yaşayan hayvan inanışları ile ilgili örnekler tartışılacaktır.
Keywords : Hayvan Kültü, Kırlangıç, İnanış, Özbek, Hayvancılık Takvimi